ประเภทและสาเหตุในการผ่าตัดขากรรไกร (Jaw Surgery)

21.11.2567

การผ่าตัดขากรรไกรคือ

การผ่าตัดขากรรไกรจะใช้เพื่อปรับหรือเปลี่ยนรูปกรามใหม่ได้ เรียกอีกอย่างว่าการผ่าตัดกราม ดำเนินการโดยศัลยแพทย์ช่องปากหรือใบหน้า โดยมักทำงานร่วมกับทันตแพทย์ มีสาเหตุหลายประการที่ทำให้ต้องทำศัลยกรรมขากรรไกร ตัวอย่างเช่น การผ่าตัดขากรรไกรอาจปรับลักษณะการกัดที่ไม่ตรง อันเนื่องมาจากการเติบโตของกรามที่ผิดปกติขากรรไกรเบี้ยว หรือเกิดอาการบาดเจ็บได้

เหตุผลที่ต้องผ่าตัดกราม

การผ่าตัดขากรรไกรใช้สำหรับผู้ที่มีปัญหาของกรามที่ไม่สามารถแก้ไขได้ด้วยการจัดฟันเพียงอย่างเดียว การจัดฟัน ผ่าขากรรไกรเป็นทันตกรรมเฉพาะทางที่เกี่ยวข้องกับการจัดตำแหน่งของขากรรไกร และฟัน ทันตแพทย์จัดฟันและศัลยแพทย์ช่องปากจะทำงานร่วมกันเพื่อช่วยกำหนดแนวทางการรักษาที่เหมาะสมกับสภาพของผู้ป่วย ตัวอย่างการผ่าตัดขากรรไกร เพื่อรักษาอาการ ๆ ได้แก่:

การปรับรูปแบบการกัด ซึ่งเป็นวิธีการจัดฟันให้พอดีเมื่อปิดปาก
แก้ไขสภาพที่ส่งผลต่อความสมมาตรของใบหน้า
ช่วยบรรเทาอาการปวดเนื่องจากความผิดปกติของข้อต่อขมับ (TMJ)
ซ่อมแซมอาการบาดเจ็บหรือสภาพที่มีปัญหาแต่กำเนิดของใบหน้า เช่น เพดานโหว่
ป้องกันการสึกหรอของฟัน
ช่วยให้ทำกิจกรรมต่าง ๆ เช่น กัด เคี้ยว กลืน ได้ง่ายขึ้น
แก้ไขปัญหาการหายใจ เช่น การหายใจทางปากและภาวะหยุดหายใจขณะหลับ

เวลาที่เหมาะสมที่สุดสำหรับการผ่าตัดขากรรไกรคือหลังจากที่ขากรรไกรหยุดโต โดยทั่วไปแล้วจะอยู่ในช่วงวัยรุ่นตอนปลาย หรือเมื่อมี 20 ปี

ศัลยกรรมกระดูกขากรรไกรส่วนบน

ศัลยกรรมกระดูกขากรรไกรคือการผ่าตัดขากรรไกรบน (maxilla) สาเหตุที่ต้องผ่าตัดกระดูกขากรรไกร ได้แก่:

กรามบนที่ยื่นออกมามาก หรือน้อยเกินไป
การกัดแบบเปิด เกิดเมื่อฟันกรามไม่สามารถกระบทบกันเมื่อปิดปาก
การกัดไขว้ เกิดขึ้นเมื่อฟันล่างบางส่วน อยู่ไม่ตรงกับฟันบนเมื่อปิดปาก
midfacial hyperplasia เป็นความผิดปกติทางพันธุกรรมที่การเจริญเติบโตในบริเวณตรงกลางของใบหน้าไม่สมบูรณ์

การศัลยกรรมเพื่อบรรเทาอาการนี้ ศัลยแพทย์จะ:

กรีดเหงือกเหนือฟันเพื่อเข้าถึงกระดูกขากรรไกร
ตัดกระดูกขากรรไกรที่ขยับให้อยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม
จัดตำแหน่งขากรรไกรให้อยู่ในตำแหน่ง และพอดีกับฟันล่าง
วางแผ่นหรือสกรูยึดกระดูกที่ปรับตำแหน่งแล้ว
เย็บปิดแผลที่เหงือก

ศัลยกรรมกระดูกขากรรไกรล่าง

ศัลยกรรมกระดูกขากรรไกรล่างหมายถึงการผ่าตัดที่ทำกับขากรรไกรล่าง (mandible) ส่วนมากทำเมื่อขากรรไกรล่าง ยื่นหรือสั่นเกินไป การศัลยกรรมเพื่อบรรเทาอาการนี้ ศัลยแพทย์จะ:

กรีดที่เหงือกทั้งสองข้างของกรามล่างด้านหลังฟันกราม
ตัดกระดูกขากรรไกรล่าง เพื่อให้ศัลยแพทย์เคลื่อนกระดูกไปยังตำแหน่งใหม่ได้อย่างระมัดระวัง
เลื่อนกระดูกขากรรไกรล่างไปข้างหน้าหรือข้างหลังเพื่อย้ายไปตำแหน่งใหม่
วางแผ่นหรือสกรูเพื่อยึดกระดูกขากรรไกรที่ปรับแล้วไว้ในตำแหน่งใหม่
ปิดแผลที่เหงือกด้วยการเย็บแผล

การศัลยกรรมกระดูกขากรรไกรทั้งบนและล่าง

การศัลยกรรมกระดูกขากรรไกรทั้งบนและล่างเป็นการผ่ากรามทั้งบนและล่าง ทำเมื่อมีภาวะที่กระทบต่อขากรรไกรทั้งสองข้าง เทคนิคที่ใช้ในการผ่ากราม จัดฟันนี้รวมถึงเทคนิคที่ระบุเกี่ยวกับขั้นตอนการผ่าตัดกระดูกขากรรไกรบนและขากรรไกรล่างไปแล้วข้างต้น แต่เนื่องจากมีความซับซ้อน ศัลยแพทย์อาจสร้างแบบจำลอง 3 มิติเพื่อวางแผนการผ่าตัด สิ่งที่คาดหวังก่อนและหลังการผ่าตัด

ก่อนทำศัลยกรรม

ในบางกรณี ทันตแพทย์จะใส่เครื่องมือจัดฟันหลายเดือนก่อนการผ่าตัด เพื่อช่วยจัดฟันให้พร้อมก่อนรับการทำการผ่าขากรรไกร เมื่อมีนัดหมายการผ่าตัด ทันตแพทย์และศัลยแพทย์จะวางแผนการรักษา การเตรียมการต่าง ๆ เช่น การตรวจวัด แม่พิมพ์ หรือการเอ็กซ์เรย์ช่องปาก บางครั้งอาจใช้การสร้างแบบจำลองสามมิติบนคอมพิวเตอร์ด้วย

ระหว่างการผ่าตัดกราม

การผ่าตัดขากรรไกรจะดำเนินการโดยใช้ยาสลบ หรือทำให้หลับในระหว่างการรักษา การผ่าตัดส่วนมากใช้เวลา 2 ถึง 5 ชั่วโมง โดยระยะเวลาขึ้นกับขั้นตอนการรักษาของแต่ละบุคคล ในระหว่างการผ่าตัดขากรรไกร แผลส่วนมากจะเกิดขึ้นภายในช่องปาก แต่บางกรณีอาจมีการกรีดด้านนอกบ้างเล็กน้อย โดยรวมแล้วไม่มีผลให้เกิดรอยแผลเป็นบนใบหน้า หรือคาง

การพักฟื้น

คนส่วนมากต้องพักในโรงพยาบาลเป็นเวลา 1 ถึง 4 วันหลังการผ่าตัด เมื่อสามารถออกจากโรงพยาบาลได้ แพทย์จะให้คำแนะนำในการรับประทานอาหารและสุขอนามัยช่องปาก ผู้ป่วยต้องปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด หลังการศัลยกรรมกราม เป็นเรื่องปกติที่จะเกิดอาการบวม ตึง และรู้สึกไม่สบายที่ใบหน้าและกราม แต่จะหายไปเองเมื่อเวลาผ่านไป ในระหว่างนี้ แพทย์จะสั่งจ่ายยาเพื่อช่วยบรรเทาอาการเหล่านี้ บางกรณี ผู้ป่วยอาจมีอาการชาที่ริมฝีปากบนหรือล่าง ซึ่งมักจะเกิดขึ้นชั่วคราวและหายไปเองในช่วงสัปดาห์ หรือเดือน แต่บางกรณีอาจหายช้ากว่านั้น หรือเกิดแบบถาวร การฟื้นตัวอาจใช้เวลาระหว่าง 6 ถึง 12 สัปดาห์ หลังจากพักฟื้นมาหลายสัปดาห์ ทันตแพทย์จัดฟันด้วยเครื่องมือจัดฟันต่อไป เมื่อถอดเหล็กจัดฟันแล้ว ทันตแพทย์จัดฟันจะให้รีเทนเนอร์เพื่อช่วยให้ฟันอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม

ข้อพิจารณาและความเสี่ยง

อาการบวมและช้ำ : อาการบวมและช้ำบริเวณใบหน้าและขากรรไกรเป็นเรื่องปกติ แต่มักจะหายไปเมื่อเวลาผ่านไป
อาการชา : อาการชาชั่วคราวบริเวณใบหน้าอาจเกิดขึ้นเนื่องจากการยักย้ายของเส้นประสาทระหว่างการผ่าตัด
การติดเชื้อ : สุขอนามัยช่องปากที่เหมาะสมและการดูแลหลังการผ่าตัดเป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันการติดเชื้อ
การจัดฟัน : อาจจำเป็นต้องจัดฟัน (เหล็กจัดฟันหรืออุปกรณ์จัดฟัน) ก่อนและ/หรือหลังการผ่าตัดเพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุด
ผลกระทบทางอารมณ์ : การผ่าตัดขากรรไกรสามารถส่งผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญต่อความภาคภูมิใจในตนเองและภาพลักษณ์ร่างกาย โดยต้องอาศัยการสนับสนุนและการปรับตัวทางอารมณ์

บทสรุป

การผ่าตัดขากรรไกรเป็นขั้นตอนที่ซับซ้อนซึ่งต้องใช้การวางแผนและความเชี่ยวชาญอย่างรอบคอบ มักทำโดยความร่วมมือระหว่างศัลยแพทย์ช่องปากและแม็กซิลโลเฟเชียลและทันตแพทย์จัดฟันเพื่อให้บรรลุการปรับปรุงด้านการทำงานและความสวยงาม หากคุณหรือคนที่คุณรู้จักกำลังพิจารณาการผ่าตัดขากรรไกร โปรดปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพที่มีคุณสมบัติเหมาะสมเพื่อทำความเข้าใจถึงประโยชน์ ความเสี่ยง และผลลัพธ์ที่คาดหวังตามความต้องการและสถานการณ์ของแต่ละบุคคล