โรคไข้รากสาดใหญ่ (Typhus) : สาเหตุ อาการ การรักษา

โรคไข้รากสาดใหญ่คืออะไร

ไข้ไทฟัส หรือ ไข้รากสาดใหญ่ (Typhus) คือโรคที่เกิดจากการติดเชื้อหนึ่งหรือในหลายตัวของแบคทีเรียตระกูลริกเค๊ทท์เซีย เมื่อตัวหมัด ไร เหาหรือเห็บเป็นพาหะนำโรคเมื่อผู้ป่วยโดนสัตว์ดังกล่าวกัด หมัด ไร เห็บและเหาจัดเป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังที่รู้จักในชื่อสัตว์ขาปล้อง (อาร์โทรพอด) สัตว์ตระกูลอาร์โทรพอดเป็นพาหะนำเชื้อแบคที่เรียตระกูลริกเค๊ทท์เซียที่เมื่อกัดใครแล้วพวกมันจะส่งเชื้อแบคทีเรียต่อเป็นสาเหตุของโรคไข้รากสาดใหญ่

 เมื่อมีการเกาตรงบริเวณที่ถูกกัดจะทำให้ผิวหนังเปิดและนั้นเท่ากับยอมให้เชื้อแบคทีเรียเข้าไปสู่กระแสเลือดได้มากขึ้น และทันทีที่เชื้อเข้าสู่กระแสเลือดได้ เชื้อแบคทีเรียจะก็แพร่พันธ์และเจริญเติบโตอย่างต่อเนื่อง

ชนิดของโรคไข้รากสาดใหญ่มี 3 ชนิดคือ:

• ไข้รากสาดใหญ่ ชนิดมีเหาเป็นพาหะ

• ไข้รากสาดใหญ่ ชนิดมีหมัดหนูเป็นพาหะ

• ไข้รากสาดใหญ่ ชนิดมีตัวไรเป็นพาหะ หรือ สครับไทฟัส

ชนิดของไข้รากสาดใหญ่ขึ้นอยู่กับคือการติดเชื้อจากชนิดของสัตว์ที่มากัด อาร์โทรพอดเป็นพาหะของโรคไข้รากสาดใหญ่ที่มีสายพันธ์เฉพาะตัวของตัวมันเอง

โรคไข้รากสาดใหญ่มักเกิดขึ้นในประเทศที่กำลังพัฒนาหรือแถบประเทศที่ยากจน สุขอนามัยแย่และมีคนอยู่รวมกันมากๆ

หากโรคไข้รากสาดใหญ่ไม่ได้รับการรักษา สามารถนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงและอาจเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตได้ การไปพบแพทย์เมื่อสงสัยว่ามีอาการของโรคไข้รากสาดใหญ่จึงเป็นสิ่งที่สำคัญอย่างยิ่ง

อาการของโรคไข้รากสาดใหญ่

โรคไข้รากสาดใหญ่ทุกชนิดมีอาการแตกต่างกันเพียงเล็กน้อย อาการที่มีเหมือนกันจากโรคไข้รากสาดใหญ่ทั้งสามชนิดคือ:

• ปวดศีรษะ

• มีไข้สูง

• หนาวสั่น

• มีผื่นขึ้น

อาการของไข้รากสาดใหญ่ชนิดระบาดมักเกิดอาการแบบเฉียบพลัน คือ:

• ปวดศีรษะรุนแรง

• มีไข้สูง (เกินกว่า 102.2°F)

• มีผื่นขึ้นโดยเริ่มจากบริเวณแผ่นหลังหรือหน้าอก และแพร่กระจายไป

• เกิดภาวะสับสน

• ความรู้สึกตัวเปลี่ยนไป เกิดภาวะสับสน

• ระดับความต่ำโลหิตต่ำ (Low blood pressure)

• allergy-eyes-0488/”>ตาไม่สู้แสงจ้า

• ปวดกล้ามเนื้อรุนแรง

อาการของโรคไข้รากสาดใหญ่ชนิดโรคประจำถิ่นอาจใช้เวลานาน 10-12 วันและมีอาการคล้ายคลึงกันกับอาการแบบโรคระบาดแต่มีความรุนแรงน้อยกว่า คือ:

• ไอแห้ง

• คลื่นไส้และอาเจียน

• ท้องร่วง

อาการของไข้รากสาดใหญ่ชนิดมีตัวไรเป็นพาหะ คือ:

• ต่อมน้ำเหลืองบวม
• อ่อนเพลีย เมื่อยล้า
• มีแผล แดงหรือรู้สึกเจ็บผิวหนังบริเวณที่ถูกกัด
• ไอ
• มีผื่นขึ้น

ระยะการฟักตัวของโรคคือ 5-14 วันโดยเฉลี่ย ซึ่งนั่นหมายความว่าต้องหลังจากโดนกัดไปแล้ว 5-14วันอาการจึงจะปรากฎให้เห็น นักเดินทางที่ได้รับเชื้อไข้รากสาดใหญ่อาจไม่มีอาการของโรคในระหว่างการเดินทางจนกว่าพวกเขาจะเดินทางกลับถึงบ้าน หากคุณพบว่ามีอาการข้างต้น สิ่งที่สำคัญที่สุดคือคุณต้องแจ้งให้แพทย์ทราบว่าคุณเพิ่งมีการเดินทางไปยังที่ต่างๆ

สาเหตุของโรคไข้รากสาดใหญ่

โรคไข้รากสาดใหญ่จะไม่สามารถส่งต่อจากคนสู่คนได้เหมือนไข้หวัดหรือโรคหวัด โรคไข้รากสาดใหญ่มีทั้งหมด 3 ชนิด และแต่ละชนิดมีสาเหตุมาจากเชื้อแบคทีเรียที่แตกต่างกัน และมีการติดต่อผ่านอาร์โทรพอดชนิดที่แตกต่างกัน

ไข้รากสาดใหญ่ ชนิดมีเหาเป็นพาหะ

ไข้รากสาดใหญ่ชนิดนี้มีสาเหตุมาจากเชื้อริคเคทเชีย โปรวาเซกิ เชื้อชนิดนี้มีเหาเป็นพาหะ ซึ่งอาจรวมไปถึงเห็บด้วย สามารถพบเจอได้ทั่วโลก รวมถึงในประเทศสหรัฐอเมริกา แต่มักพบในพื้นที่ที่มีประชากรหนาแน่นและมีสุขอนามัยที่ไม่ดี เราเรียกโรคนี้ว่า โรคติดเชื้อเหา

ไข้รากสาดใหญ่ ชนิดมีหมัดหนูเป็นพาหะ

ไข้รากสาดใหญ่ชนิดนี้เป็นที่รู้จักกันในชื่อ ไข้หมัดหนู เกิดจาก เชื้อริกเก็ตเซีย ไทฟี และมีหมัดหนู หรือ หมัดแมวเป็นพาหะ ไข้รากสาดใหญ่ชนิดหมัดหนูสามารถพบได้ทั่วโลก

ไข้รากสาดใหญ่ ชนิดมีตัวไรเป็นพาหะ หรือสครับไทฟัส

ไข้รากสาดใหญ่ชนิดนี้มีสาเหตุมาจากเชื้อ โอเรียนเทีย ซูซูกามูชิ มีตัวไรเป็นพาหะ ซึ่งเป็นตัวอ่อนของตัวไรที่เรียกว่า เห็บลม (chiggers) โรคไข้รากสาดใหญ่ชนิดนี้พบได้ทั่วไปในประเทศแถบเอเซีย ออสเตรเลีย ปาปัวนิกินี และหมู่เกาะแปซิฟิก เรามักจะเรียกโรคนี้ว่าโรคซูซูกามูชิ

เหา หมัด เห็บ หรือไรจะกลายเป็นพาหะของเชื้อแบคทีเรียก็ต่อเมื่อพวกมันไปกินเลือดของคนที่ติดเชื้อ (โรคไข้รากสาดใหญ่) หรือสัตว์ที่ติดเชื้อ (จากไข้รากสาดใหญ่ทั้ง 3 ชนิดข้างต้น)

หากคุณได้มีการสัมผัสใกล้ชิดกับอาร์โทรพอดที่เป็นพาหะของเชื้อแบคทีเรียเหล่านี้ (ยกตัวอย่างเช่น การนอนบนผ้าปูที่นอนที่เต็มไปด้วยตัวไร) คุณอาจติดเชื้อได้โดยสองวิธี เชื้อแบคทีเรียอาจถูกส่งต่อผ่านผิวหนังคุณโดยการถูกพวกมันกัด หรืออาจถูกส่งต่อผ่านอุจจาระของสัตว์ดังกล่าว หากคุณเกาที่ผิวหนังในบริเวณที่มีตัวเหาหรือไรกำลังกินเลือดคุณอยู่ เชื้อแบคทีเรียที่อยู่ในอุจจาระของพวกมันก็จะสามารถเข้าสู่กระแสเลือดผ่านรอยแผลเล็กๆบนผิวหนังของคุณเข้าไปได้

การวินิจฉัยโรคไข้รากสาดใหญ่

หากคุณสงสัยว่าคุณเป็นโรคไข้รากสาดใหญ่ แพทย์อาจซักถามอาการและประวัติโรคประจำตัวของคุณ เพื่อช่วยในการวินิจฉัยโรค คุณควรแจ้งสิ่งต่อไปนี้ให้แพทย์ได้ทราบถ้าคุณ:

• ถ้าคุณอยู่ในแหล่งที่มีผู้คนแออัด

• มีไข้รากสาดใหญ่ระบาดในชุมชนที่คุณอยู่

• มีการเดินทางไปต่างประเทศเมื่อเร็วๆนี้

การวินิจฉัยมักจะเกิดความยุ่งยากเพราะโรคมักมีอาการเหมือนโรคติดเชื้ออื่นๆ เช่น:

• ไข้เลือดออก  

• โรคมาลาเรีย เป็นโรคติดเชื้อที่ติดมาจากยุง

• โรคบรูเซลโลซิส เป็นโรคติดเชื้อที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรียบรูเซลล่า

การวินิจฉัยโรคไข้รากสาดใหญ่อาจตรวจด้วยวิธีดังต่อไปนี้:

• การตัดชิ้นเนื้อจากผิวหนังส่งตรวจ: โดยนำตัวอย่างของผิวหนังจากบริเวณที่ขึ้นผื่นไปตรวจทดสอบในห้องปฏิบัติการ

• การตรวจ Western blot: คือการตรวจเพื่อระบุการมีอยู่ของโรคไข้รากสาดใหญ่

• การทดสอบอิมมูโนฟลูออเรสเซนต์: คือการย้อมด้วยสีย้อมฟลูออเรสเซนต์เพื่อตรวจจับแอนติเจนของโรคไข้รากสาดใหญ่จากตัวอย่างของเซรั่มที่ถูกนำออกมาจากกระแสเลือด

• การตรวจเลือดแบบอื่นๆ:ผลที่ได้ทำให้สามารถระบุการมีอยู่ของภาวะติดเชื้อได้

การรักษาโรคไข้รากสาดใหญ่

โรคไข้รากสาดใหญ่มักใช้ยาปฏิชีวนะมาช่วยในการรักษาเช่น:

• ด็อกซีไซคลิน (ชื่อทางการค้า Doryx, Vibramycin): มักใช้ตัวยานี้ในการรักษา

• คลอแรมเฟนิคอล: ยาสำหรับหญิงที่ไม่ตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร

• ไซโปรฟลอกซาซิน (ชื่อทางการค้าCipro): ใช้สำหรับผู้ใหญ่ที่ไม่สามารถทานยาด็อกซีไซคลิน

ภาวะแทรกซ้อนของโรคไข้รากสาดใหญ่

ภาวะแทรกซ้อนของโรคไข้รากสาดคือ:

• ไวรัสตับอักเสบ เป็นการอักเสบที่บริเวณตับ

• เลือดออกในทางเดินอาหาร คือมีเลือดออกภายในลำไส้

• ภาวะช็อก ที่เกิดจากปริมาณเลือดลดต่ำลง

การเฝ้าติดตามโรคไข้รากสาดใหญ่

การรักษาด้วยยาปฏิชีวนะจะได้ผลดีมีประสิทธิภาพเมื่อมีการรักษาตั้งแต่ในระยะแรกของโรค และอาการกำเริบจะไม่เกิดขึ้นหากผู้ป่วยรับประทานยาปฏิชีวนะครบคอร์ส การรักษาที่ล่าช้าและการวินิจฉัยผิดพลาดอาจทำให้ผู้ป่วยที่เป็นโรคไข้รากสาดใหญ่มีอาการที่รุนแรงมากขึ้น

โรคไข้เลือดออกชนิดระบาดมักพบเจอได้ในพื้นที่ยากจน ขาดสุขอนามัยที่ดี และมีความแออัด ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตคือผู้ที่ไม่สามารถทำการรักษาได้อย่างรวดเร็ว อัตราการเสียชีวิตโดยรวมสำหรับโรคไข้รากสาดใหญ่ที่ไม่ได้รับการรักษาขึ้นอยู่กับชนิดของโรคและปัจจัยอื่น เช่นอายุและสุขภาพโดยรวม

ผู้สูงอายุและผู้ที่ขาดสารอาหารพบว่ามีอัตราการการเสียชีวิตที่สูงที่สุด เด็กจะสามารถหายจากโรคไข้รากสาดใหญ่ได้ คนที่มีโรคประจำตัว (เช่นโรคเบาหวาน โรคพิษสุราเรื้อรัง หรือไตวายเรื้อรัง) มีความเสี่ยงสูงที่จะเสียชีวิตได้ การเสียชีวิตจากโรคไข้รากสาดใหญ่ชนิดระบาดที่ไม่ได้รับการรักษาพบได้ประมาณ 10-60 เปอร์เซนต์ และการเสียชีวิตจากชนิดมีตัวไรเป็นพาหะแล้วไม่รักษาพบค่าเฉลี่ยประมาณ 30 เปอร์เซ็นต์

โรคไข้รากสาดใหญ่ชนิดมีหมัดหนูเป็นพาหะมักไม่ค่อยพบว่ามีการเสียชีวิตแม้จะไม่ได้รับการรักษาก็ตาม อัตราการเสียชีวิตมีไม่ถึง 4 เปอร์เซนต์ ตามข้อมูลของสมาคมโรคติดเชื้อ

การป้องกันโรคไข้รากสาดใหญ่

วัคซีนป้องกันโรคไข้รากสาดใหญ่ระบาดถูกผลิตขึ้นในช่วงระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 แต่เมื่อพอจำนวนผู้ป่วยลดน้อยลงการผลิตวัคซีนก็หยุดลง วิธีที่ง่ายที่สุดในการป้องกันโรคไข้รากสาดใหญ่คือการพยายามหลีกเลี่ยงศัตรูพืชที่เป็นตัวแพร่เชื้อ

การป้องกันที่สามารถทำได้เช่น:

• รักษาสุขอนามัยของตัวเองให้เหมาะสม (เพื่อช่วยเป็นเกราะป้องกันเหาที่เป็นพาหะของโรค)

• ควบคุมจำนวนประชากรหนู (หนูคือสัตว์ที่เป็นพาหะจำพวกอาร์โทรพอด)

• หลีกเลี่ยงการเดินทางไปยังพื้นที่ที่เพิ่งเกิดการติดเชื้อโรคไข้รากสาดใหญ่ หรือประเทศที่มีความเสี่ยงสูงที่ขาดสุขอนามัยที่ดีพอ

• การป้องกันโรคติดเชื้อด้วยสารเคมี เช่น ด็อกซีไซคลิน (ที่นำมาใช้เพื่อป้องกันเฉพาะในที่ที่มีความเสี่ยงสูงเท่านั้น เช่น การช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมให้แก่พื้นที่ที่มีความยากจนมากและไม่มีสุขาภิบาลหรือมีแต่น้อยมาก

ด้วยการใช้ยาฆ่าแมลง ฆ่าเห็บ ตัวไร การตรวจหาเห็บเป็นประจำ และสวมเสื้อผ้าป้องกันหากต้องเดินทางไปใกล้พื้นที่ที่เคยมีโรคไข้รากสาดใหญ่ระบาด

โภชนาการที่แนะนำในผู้ป่วยโรคไข้รากสาดใหญ่

• รักษาร่างกายให้ชุ่มชื้นอยู่เสมอ: ไข้รากสาดใหญ่อาจทำให้เกิดไข้สูงและเหงื่อออก ส่งผลให้สูญเสียของเหลว จำเป็นต้องดื่มของเหลวมากๆ เช่น น้ำเปล่า ซุปใส และสารละลายทดแทนการให้น้ำในช่องปาก เพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ
• มื้อเล็กๆ บ่อยๆ: หากคุณมีอาการทางเดินอาหาร เช่น คลื่นไส้ อาเจียน หรือท้องเสีย ให้ลองรับประทานอาหารมื้อเล็กๆ และบ่อยขึ้น เพื่อหลีกเลี่ยงไม่ให้ระบบย่อยอาหารทำงานหนักเกินไป
• อาหารที่สมดุล: ตั้งเป้ารับประทานอาหารที่สมดุลซึ่งประกอบด้วยอาหารที่อุดมไปด้วยสารอาหารหลากหลาย ซึ่งอาจรวมถึง:
  • โปรตีนไร้ไขมัน เช่น ไก่ ปลา และเต้าหู้เพื่อซ่อมแซมกล้ามเนื้อและเสริมภูมิคุ้มกัน
  • คาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน เช่น ธัญพืชไม่ขัดสี ข้าว และข้าวโอ๊ตเพื่อเป็นพลังงาน
  • ผักและผลไม้สำหรับวิตามินและแร่ธาตุที่จำเป็น
  • ไขมันเพื่อสุขภาพจากแหล่งต่างๆ เช่น อะโวคาโด ถั่ว และน้ำมันมะกอก
• หลีกเลี่ยงอาหารรสเผ็ดหรือระคายเคือง: หากคุณมีอาการทางเดินอาหาร เป็นความคิดที่ดีที่จะหลีกเลี่ยงอาหารรสเผ็ด มันเยิ้ม หรือมีกรดสูงที่อาจระคายเคืองกระเพาะอาหาร
• รักษาสุขอนามัยที่ดี: การล้างมือและสุขอนามัยในการจัดการอาหารอย่างเหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันการติดเชื้อเพิ่มเติมหรือการแพร่กระจายของโรคไข้รากสาดใหญ่ ตรวจสอบให้แน่ใจว่าคุณบริโภคอาหารและน้ำที่ปลอดภัยและสะอาด
• ปฏิบัติตามคำแนะนำทางการแพทย์: ปฏิบัติตามคำแนะนำของผู้ให้บริการด้านการดูแลสุขภาพของคุณเกี่ยวกับยาและข้อจำกัดด้านอาหารเสมอ พวกเขาจะให้คำแนะนำเฉพาะกับอาการของคุณ

นี่คือแหล่งที่มาในบทความของเรา

• https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-typhus

• https://www.cdc.gov/typhus/epidemic/index.html

• https://www.nhs.uk/conditions/typhus/

• https://www.medicalnewstoday.com/articles/327505

เนื้อหาและรีวิวมาจากผู้เชี่ยวชาญ โดย Bupa team