โรคพยาธิตัวตืด (Taeniasis) : อาการ สาเหตุ การวินิจฉัยโรค การรักษา

21.11.2567

โรคพยาธิตัวตืด (Taeniasis) คืออะไร โรคพยาธิตัวตืด เกิดจากตัวพยาธิตัวตืดซึ่งเป็นพยาธิชนิดหนึ่ง เป็นปรสิตสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่เกาะกับสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ เพื่อความอยู่รอด สิ่งมีชีวิตที่ปรสิตติดมานั้นเรียกว่าโฮสต์

Taeniasis

ปรสิตสามารถพบได้ในอาหารและน้ำที่มีการปนเปื้อน หากกินอาหารหรือเครื่องดื่มที่ปนเปื้อนเข้าไปอาจติดเชื้อปรสิตซึ่งอาจมีชีวิตอยู่และบางครั้งจะเจริญเติบโตและกลายพันธ์ได้ในร่างกายของคน โรคพยาธิตัวตืด เป็นการติดเชื้อพยาธิตัวตืดในลำไส้ที่เกิดจากการกินเนื้อวัวหรือเนื้อหมูที่ปนเปื้อน ชนิดของพยาธิดังกล่าว คือ:

aenia saginata (พยาธิตัวตืดวัว)
Taenia solium (พยาธิตัวตืดหมู)

อาการของโรคพยาธิตัวตืด

คนส่วนใหญ่ที่มีอาการของโรคพยาธิตัวตืดจะไม่แสดงอาการใด ๆ หากมีอาการและอาการมีพยาธิในร่างกายที่แสดงให้เห็นชัด เช่น:

มีอาการเจ็บปวดในร่างกาย
น้ำหนักลดไม่มีสาเหตู
เกิดการอุดตันของลำไส้
มีปัญหาในการย่อยอาหาร

รู้ได้อย่างไรว่ามีพยาธิ

บางคนที่มีโรคพยาธิตัวตืด อาจมีอาการระคายเคืองหรือคันในบริเวณทวารหนัก หนอนหรือไข่ที่ถูกขับออกจากอุจจาระทำให้เกิดอาการระคายเคือง เรามักจะตระหนักว่ามีพยาธิตัวตืดเมื่อเห็นส่วนที่เป็นหนอนหรือไข่ในอุจจาระ หากสังเกตตัวเองแล้วว่ามีอาการผิดปกติของร่างกาย เช่น หิวบ่อย น้ำหนักลด ท้องอืด ท้องเฟ้อ ท้องเสีย เจ็บและบวมตามผิวหนัง แพ้และมีผื่นคัน บนผิวหนัง หรือมีตุ่มนูนจำนวนมากขึ้นตามผิวหนัง เป็นไข้ ปวดเหมื่อยตามร่างกาย ปวดศีรษะ ตาพร่ามัว ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อตรวจโรคทัน และควรนำอุจจาระเพื่อส่งผลการตรวจด้วย การติดเชื้อและการพัฒนาของเชื้ออาจใช้เวลาระหว่าง 8 ถึง 14 สัปดาห์

สาเหตุของโรคพยาธิตัวตืด

สาเหตุเกิดจากการบริโภคเนื้อดิบหรือเนื้อวัวหรือเนื้อหมูที่ไม่สุก อาหารที่ปนเปื้อนอาจมีไข่พยาธิตัวตืดหรือตัวอ่อนที่เจริญเติบโตภายในลำไส้เมื่อรับประทานเข้าไป การปรุงเนื้อวัวหรือหมูควรปรุงให้สุก เพื่อให้ความร้อนทำลายตัวอ่อนของพยาธิและเพื่อป้องกันพยาธิเข้าสู่ร่างกาย พยาธิตัวตืดสามารถเติบโตได้ยาวสุดถึง 12 ฟุต มันสามารถอาศัยอยู่ในลำไส้ได้เป็นเวลาหลายปีโดยที่ไม่สามารถรู้ได้ พยาธิตัวตืดจะอยู่ตามส่วนต่างๆของร่างกาย หากเข้าไปอยู่ในแต่ละส่วนของร่างกายแล้ว พวกมันสามารถผลิตไข่ เมื่อพยาธิตัวตืดเจริญเติบโตเต็มที่ไข่เหล่านี้จะถูกขับออกจากร่างกายในอุจจาระ การมีสุขอนามัยที่ไม่ดีอาจส่งผลทำให้เกิดการแพร่กระจายของโรคพยาธิตัวตืดได้มากขึ้น เมื่อตัวอ่อนพยาธิตัวตืดอยู่ในอุจจาระมนุษย์ พยาธิสามารถแพร่กระจายโดยผ่านการสัมผัสกับอุจจาระ ควรล้างมือให้สะอาดเพื่อป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อพยาธิ

การวินิจฉัยโรคพยาธิตัวตืด

ควรรีบพบแพทย์ หากพบเจอส่วนของหนอนหรือไข่พยาธิในอุจจาระ แพทย์จะสอบถามเกี่ยวกับประวัติสุขภาพและการใช้ชีวิตที่เสี่ยงต่อการรับเชื้อพยาธิ แพทย์อาจวินิจฉัยเพิ่มเติมด้วยการตรวจเลือด และตรวจอุจจาระเพื่อดูว่ามีไข่หรือส่วนหนอนอยู่ในอุจจาระหรือไม่

ปัจจัยเสี่ยงของโรคพยาธิตัวตืด

โรคพยาธิตัวตืดจะระบาดในพื้นที่ที่มีการบริโภคเนื้อวัวหรือเนื้อหมูดิบและการมีสุขาภิบาลไม่ดี และโรคพยาธิตัวตืด มีแนวโน้มที่จะพัฒนาในผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอและไม่สามารถต่อสู้กับการติดเชื้อได้ ผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันส่วนใหญ่เช่น :

ผู้ที่มีเชื้อเอช ไอวี
ผู้ที่ผ่านการปลูกถ่ายอวัยวะ
ผู้ป่วยโรคเบาหวาน
ผู้ที่ใช้ยาเคมีบำบัด

แนวโน้มสำหรับคนที่มีอาการโรคพยาธิตัวตืด กรณีส่วนใหญ่ของผู้ติดเชื้อพยาธิจะหายไปหากได้รับการรักษา ยาที่กำหนดไว้นี้มักจะมีประสิทธิภาพและรักษาการติดเชื้อ ภาวะแทรกซ้อนอะไรที่เกี่ยวข้องกับโรคพยาธิตัวตืด ในบางกรณีโรคแทรกซ้อนที่ร้ายแรงจากการติดเชื้ออาจเกิดขึ้นได้ พยาธิตัวตืดอาจปิดกั้นลำไส้ จึงอาจต้องผ่าตัดเพื่อรักษาระบบของร่างกาย ในกรณีที่พยาธิตัวตืดหมูเข้าไปในส่วนต่าง ๆ ของร่างกายเช่นหัวใจ ตาหรือสมอง ซึ่งกรณีนี้เรียกว่า cysticercosis Cysticercosis อาจทำให้เกิดปัญหาสุขภาพอื่น ๆตามมา เช่น อาการชักหรือการติดเชื้อในระบบประสาท โรคพยาธิตัวตืดสามารถป้องกันได้อย่างไร วิธีป้องกันโรคพยาธิตัวตืดที่มีประสิทธิภาพที่สุดคือการปรุงอาหารให้สุก โดยใช้อุณหภูมิสูงกว่า 60 องศาเซลเซียส หรือปรุงด้วยความร้อน มากกว่า 5 นาที ขึ้นไป หรือหลังจากการปรุงเนื้อสัตว์อาจรอให้เซตตัวเป็นเวลา 3 นาทีก่อนที่จะหั่นเนื้อสัตว์ สามารถช่วยทำลายปรสิตที่อาจมีอยู่ในเนื้อสัตว์ สุขอนามัยในการทำความสะอาดมือเป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันการแพร่กระจายของโรคพยาธิตัวตืด ควรล้างมือให้สะอาดทุกครั้งหลังจากเข้าห้องน้ำ นอกจากควรดื่มน้ำที่บรรจุขวดที่มั่นใจว่าปลอดภัยและสะอาด ควรหมั่นตรวจสอบสภาพของน้ำดื่มก่อนดื่มเข้าไป จะกำจัดพยาธิตัวตืดได้อย่างไร โรคพยาธิตัวตืด สามารถรักษาด้วยยาตามที่แพทย์สั่งได้การรับประทานยาเป็นวิธีฆ่าพยาธิได้อย่างปลอดภัย จำพวกยาฆ่าพยาธิตัวตืด ได้แก่ praziquantel (Biltricide) และ albendazole (Albenza) ยาทั้งสองชนิดเป็นยาต่อต้านพยาธิซึ่งหมายความว่าฤทธิ์ของยาจะฆ่าหนอนพยาธิและไข่ ในกรณีส่วนใหญ่ยาเหล่านี้จะมีให้ในครั้งเดียว อาจใช้เวลาสองสามสัปดาห์เพื่อล้างการติดเชื้ออย่างสมบูรณ์ พยาธิตัวตืดจึงจะถูกขับออกมา ผลข้างเคียงทั่วไปที่เกี่ยวข้องกับยาเหล่านี้ อาจส่งผลให้มีอาการวิงเวียนศีรษะและปวดท้อง

คำถามที่พบบ่อย

พยาธิตัวตืดรักษาให้หายได้อย่างไร สามารถฆ่าพยาธิตัวตืดได้ง่ายๆด้วยยาถ่ายพยาธิ เช่น praziquantel (Biltricide®), albendazole (Albenza®) และ nitazoxanide (Alinia® ) ผู้ให้บริการด้านการแพทย์มักจะแนะนำพราซิควอนเทลเพราะมันทำให้พยาธิเป็นอัมพาต และหลังจากนั้นสามารถขับออกจากผนังลำไส้ได้ง่ายดาย พยาธิตัวตืดสามารถหายเองได้ไหม พยาธิตัวตืดบางชนิดไม่จำเป็นต้องได้รับการรักษา บางครั้งพยาธิตัวตืดจะออกจากร่างกายไปเอง นี่คือสาเหตุที่บางคนไม่มีอาการหรือมีอาการเพียงเล็กน้อยเท่านั้น หากพยาธิตัวตืดไม่ออกจากร่างกาย แพทย์จะแนะนำการรักษาตามประเภทของการติดเชื้อ พยาธิตัวตืดอยู่ในตัวคุณนานแค่ไหน พยาธิตัวตืดตัวเต็มวัยที่ไม่ได้รับการรักษาสามารถอยู่ในร่างกายได้นานถึง 30 ปี ความยาวแตกต่างกันไป แต่สามารถเติบโตได้ตั้งแต่ 6 ถึง 22 ฟุต พยาธิไม่ชอบอาหารประเภทไหน กินกระเทียมดิบมากขึ้น เมล็ดฟักทอง ทับทิม หัวบีท และแครอท และนอกจากนี้นักวิจัยพบว่าส่วนผสมของน้ำผึ้งและเมล็ดมะละกอช่วยล้างอุจจาระของปรสิตใน ผู้ป่วย 23 คนจาก 30 คน จะรู้ได้อย่างไรว่ามีพยาธิตัวตืด การติดเชื้อพยาธิตัวตืดมักจะได้รับ การวินิจฉัยโดยการหาไข่หรือส่วนของพยาธิตัวตืดในอุจจาระ ซึ่งสามารถตรวจหาไข่ ตัวอ่อน หรือส่วนของพยาธิตัวตืดได้ การตรวจเลือดสามารถตรวจหาแอนติเจน ซึ่งเป็นสารแปลกปลอมที่ทำให้แพทย์ทราบว่าร่างกายกำลังพยายามต่อสู้กับการติดเชื้อ จะเกิดอะไรขึ้นถ้าไม่รักษาพยาธิตัวตืด พยาธิตัวตืดที่อยู่ในลำไส้เป็นเวลานานสามารถขยายใหญ่ขึ้นและอุดตันไส้ติ่งหรืออวัยวะอื่นๆ นำไปสู่ไส้ติ่งอักเสบและปัญหาอื่นๆ ทำให้ร่างกายสร้างเม็ดเลือดแดงไม่เพียงพอ และเป็นโรคโลหิตจาง พยาธิตัวตืดทำให้น้ำหนักลงได้หรือไม่ พยาธิตัวตืดจะเจริญเต็มที่ในลำไส้และระยะโตเต็มที่จะดูดซึมอาหาร ซึ่งอาจทำให้น้ำหนักลดพร้อมกับอาการที่เป็นไปได้ เช่น ท้องเสียและ อาเจียน พยาธิตัวตืดอาศัยอยู่บนเสื้อผ้าหรือไม่ การดื่มน้ำหรือรับประทานอาหารที่มีหรือสัมผัสกับอุจจาระของคนหรือสัตว์ที่ติดเชื้อ การสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ที่มีพยาธิตัวตืดอาจปล่อยไข่ในอุจจาระ ซึ่งสามารถติดเสื้อผ้า พื้นผิว และอาหารได้ วิธีป้องกันการติดเชื้อพยาธิตัวตืดที่ดีที่สุดคืออะไร การปรุงเนื้อหมู เนื้อวัว และปลาน้ำจืดให้สุกสามารถช่วยป้องกันการติดเชื้อได้ อาจใช้ยาต้านปรสิต เช่น praziquantel เพื่อรักษาการติดเชื้อในลำไส้ และอาจใช้ยา albendazole และ/หรือ praziquantel ร่วมกับ corticosteroids เพื่อบรรเทาอาการที่เกิดจากซีสต์ในสมอง