ภาวะปวดหลอน (Phantom Pain)

03.12.2567

ภาวะปวดหลอน (Phantom pain) คือ ความเจ็บปวดที่รู้สึกว่ามันมาจากส่วนของร่างกายที่ไม่มีอยู่อีกต่อไป แพทย์เคยเชื่อว่าปรากฏการณ์หลังการตัดแขนขานี้เป็นปัญหาทางจิตใจ แต่ปัจจุบันผู้เชี่ยวชาญตระหนักดีว่าความรู้สึกที่แท้จริงเหล่านี้เกิดขึ้นที่ไขสันหลัง และสมอง คนส่วนใหญ่ที่มีการตัดแขนขาออกรายงานว่า บางครั้งรู้สึกเหมือนกับว่าแขนขาที่ถูกตัดออกไปแล้วยังคงอยู่ ทางการแพทย์เรียกว่า ความรู้สึกแขนขาหลอก ไม่เหมือนกับความเจ็บปวดจากภาวะปวดหลอน เป็นแค่ความรู้สึกว่ายังคงอยู่เท่านั้น สำหรับบางคนภาวะปวดหลอนจะดีขึ้นเมื่อเวลาผ่านไปโดยไม่ต้องรักษา แต่ก็มีบางคนที่จำเป็นต้องได้รับการจัดการความเจ็บปวดจากภาวะปวดหลอน และนี่เป็นการรักษาที่ท้าทายร่วมกันระหว่างคุณและแพทย์ของเป็นการทำงานร่วมกัน เพื่อรักษาอาการปวดได้อย่างมีประสิทธิภาพด้วยยา หรือการรักษาอื่นๆ

อาการของ Phantom Pain คือ

ภาวะปวดหลอนมีอาการดังต่อไปนี้

เริ่มมีอาการภายในสัปดาห์แรกหลังการตัดแขนขา แต่ก็สามารถเกิดล่าช้าเป็นเดือนหรือนานกว่านั้น
ความเจ็บปวดที่เกิดขึ้น และเกิดอย่างต่อเนื่อง
มีความเจ็บปวดที่แขนหรือขาที่ไม่มีอยู่แล้ว (โดนตัดออก)
ความเจ็บปวดที่สามารถอธิบายได้ว่าเป็นการถูกยิง แทง ตะคริว การกดทับ การสั่น หรือการเผาไหม้

สาเหตุของ Phantom Pain คือ

สาเหตุที่แน่ชัดของภาวะปวดหลอนยังไม่ชัดเจน แต่ดูเหมือนว่าจะมาจากไขสันหลัง และสมอง ระหว่างการสแกนภาพ เช่น การถ่ายภาพด้วยคลื่นสนามแม่เหล็ก (MRI) หรือการตรวจเอกซเรย์ปล่อยโพซิตรอน (PET) ส่วนหนึ่งของสมองที่เชื่อมต่อทางระบบประสาทกับเส้นประสาทของแขนขาที่ถูกตัดออกจะแสดงกิจกรรมเมื่อบุคคลรู้สึกเจ็บปวดจากภาพหลอนที่เคยประสบ ผู้เชี่ยวชาญหลายคนเชื่อว่าอาการภาวะปวดหลอน (Phantom Pain) อาจอธิบายได้เพียงบางส่วนเป็นการตอบสนองต่อสัญญาณผสมจากสมอง หลังจากการตัดแขนขา พื้นที่ของไขสันหลัง และสมองสูญเสียข้อมูลจากแขนขาที่ขาดหายไป และปรับให้เข้ากับการหลุดนี้ในรูปแบบที่คาดเดาไม่ได้ ผลลัพธ์สามารถกระตุ้นข้อความพื้นฐานที่สุดของร่างกายว่ามีบางอย่างไม่ถูกต้อง นั่นคือ ความเจ็บปวด การศึกษายังแสดงให้เห็นว่าหลังจากการตัดแขนขา สมองอาจทำการแผนที่วงจรประสาทสัมผัสส่วนหนึ่งของร่างกายใหม่กับส่วนอื่นของร่างกาย กล่าวอีกนัยหนึ่ง เนื่องจากบริเวณที่ถูกตัดออกไม่สามารถรับข้อมูลทางประสาทสัมผัสได้อีกต่อไป ข้อมูลดังกล่าวจึงถูกอ้างอิงไปที่อื่น เช่น จากมือที่หายไปไปจนถึงแก้มที่ยังคงอยู่ ดังนั้นเมื่อสัมผัสแก้มก็เหมือนกับว่ามือที่หายไปนั้นถูกสัมผัสด้วย เนื่องจากนี่เป็นอีกรูปแบบหนึ่งของสายประสาทสัมผัสที่พัวพันกัน ผลลัพธ์อาจเป็นความเจ็บปวด และเชื่อกันว่าปัจจัยอื่นๆ จำนวนหนึ่งมีส่วนทำให้เกิดอาการเจ็บปวด รวมถึงปลายประสาทที่เสียหาย เนื้อเยื่อแผลเป็นบริเวณที่ตัดแขนขา และความทรงจำทางกายภาพของความเจ็บปวดก่อนการตัดแขนขาในบริเวณที่ได้รับผลกระทบ รวมไปทั้งอวัยวะเทียมที่ไม่พอดีตัวอาจทำให้เกิดอาการปวดได้

ปัจจัยเสี่ยงภาวะปวดหลอน

ไม่ใช่ทุกคนที่ถูกตัดแขนขาจะมีภาวะปวดหลอน ปัจจัยบางอย่างที่อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะปวดหลอน ได้แก่

ปวดก่อนตัดแขนขา นักวิจัยบางคนพบว่า ผู้ที่มีอาการปวดแขนขาก่อนการตัดแขนขามีแนวโน้มที่จะมีภาวะปวดหลอนขึ้นในภายหลัง อาจเป็นเพราะว่าสมองยังคงจดจำความเจ็บปวด และส่งสัญญาณความเจ็บปวดต่อไป แม้จะตัดแขนขาออกไปแล้วก็ตาม
ปวดส่วนของแขนขาที่เหลือ ผู้ที่มีอาการปวดอย่างต่อเนื่องในส่วนที่เหลือของแขนขามักจะมีภาวะปวดหลอนเช่นกัน อาการปวดแขนขาที่เหลืออาจเกิดจากการเจริญเติบโตที่ผิดปกติของปลายประสาทที่เสียหาย (เนื้องอก) ซึ่งมักส่งผลให้เกิดการทำงานของเส้นประสาทที่แสดงความเจ็บปวด

การป้องกันภาวะปวดหลอน

เนื่องจากความเสี่ยงของการเกิดภาวะปวดหลอนนั้นสูงขึ้นสำหรับผู้ที่มีอาการปวดที่แขนขาก่อนการตัดแขนขา แพทย์บางคนแนะนำให้วางยาสลบในเวลาหลายชั่วโมง หรือหลายวันก่อนการตัดแขนขา ซึ่งอาจช่วยลดความเจ็บปวดทันทีหลังการผ่าตัด และลดความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะปวดหลอนหลอกได้