โรคนิ่วในไต (Kidney stones) : อาการ สาเหตุ การรักษา

21.11.2567

นิ่วในไต หรือนิ่วในกรวยไต (Kidney stones) คือ อาการที่มีผลึกในไต นิ่วมักจะมีจุดกำเนิดที่ไต อย่างไรก็ตามนิ่วสามารถเกิดได้ทุกที่ตามทางเดินปัสสาวะของคุณ ซึ่งประกอบไปด้วยส่วนต่างๆ เหล่านี้:

ไต
กรวยไต
กระเพาะปัสสาวะ
ท่อปัสสาวะ

นิ่วในไตสามารถสร้างความเจ็บปวดอย่างมากให้กับผู้ป่วย ผลของนิ่วในไตนั้นขึ้นกับประเภทของผลึกนิ่ว นิ่วในไต หรือนิ่วในกรวยไต (Kidney stones)

ประเภทของนิ่วในไต

ไม่ใช่นิ่วในไตทั้งหมดที่จะมีลักษณะเหมือนผลึก นิ่วในไตประเภทต่างๆ มีดังนี้ :

แคลเซียม

นิ่วจากแคลเซียมเป็นนิ่วที่พบได้มากที่สุด เป็นนิ่วจากแคลเซียมออกซาเลต การรับประทานอาหารที่อุดมด้วยอ็อกซาเลตน้อยลงจะช่วยลดความเสี่ยงในการพัฒนาหินประเภทนี้ อาหารที่มีอ็อกซาเลตสูงได้แก่ :

มันฝรั่งทอดแผ่น
ถั่ว
ช็อคโกแลต
หัวผักกาด
ผักขม

อย่างไรก็ตามถึงแม้ว่านิ่วในไตจะเป็นแคลเซียม แต่การรับประทานอาหารที่มีแคลเซียมให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย ก็สามารถช่วยป้องกันการเกิดนิ่วได้ทางหนึ่ง

กรดยูริก

นิ่วในไตชนิดนี้พบได้ในเพศชายมากกว่าเพศหญิง โดยมีโอกาสสูงที่จะเกิดในผู้ป่วยโรคเกาต์หรือผู้ที่ผ่านการรักษาด้วยเคมีบำบัด นิ่วประเภทนี้พัฒนา เมื่อปัสสาวะมีสภาพเป็นกรดมากเกินไป อาหารที่อุดมไปด้วยพิวรีน สามารถเพิ่มระดับกรดของปัสสาวะ พิวรีนเป็นสารไม่มีสี พบได้ในโปรตีนจากสัตว์ เช่น ปลาหอยและเนื้อสัตว์

นิ่วจากการติดเชื้อ

นิ่วประเภทนี้พบมากในผู้หญิงที่ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ (UTIs) โดยนิ่วมีขนาดใหญ่และทำให้เกิดการอุดตันทางเดินปัสสาวะ ซึ่งเป็นผลมาจากการติดเชื้อในไต การรักษาโรคติดเชื้อ สามารถป้องกันการพัฒนาของนิ่วประเภทนี้ได้

ซิสทีน

นิ่วประเภทซีสตีนนั้นพบได้น้อยมาก สามารถเกิดได้ทั้งชายและหญิงที่มีความผิดปกติทางพันธุกรรม นิ่วประเภทซีสตีน คือ กรดอะมิโนที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติในร่างกาย – รั่วไหลจากไตไปสู่ทางเดินปัสสาวะโดยกรดนี้ไม่ละลายในปัสสาวะ

ความเสี่ยงการเป็นนิ่วในไต

ความเสี่ยงนิ่วในไตนั้นคือ การปัสสาวะน้อยกว่า 1 ลิตรต่อวัน และนี่เป็นเหตุผลว่าทำไมนิ่วในไตเป็นเรื่องปกติสำหรับเด็กทารกก่อนคลอดที่มีปัญหาเรื่องไต อย่างไรก็ตามนิ่วในไตนั่นพบในผู้คนที่มีช่วงอายุ 20 – 50 ปี ปัจจัยอื่นๆ ที่สามารถเพิ่มความเสี่ยงในการพัฒนาของนิ่ว เช่น ในสหรัฐอเมริกาพบว่า คนผิวขาวมีจำนวนผู้ป่วยโรคไตมากกว่าคนผิวสี กรมการแพทย์ประเทศไทย เปิดเผยว่า ปัจจุบันคนไทยพบผู้ป่วยเป็นนิ่วในไตเป็นจำนวนมาก สามารถเกิดขึ้นได้ทุกเพศทุกวัย และเพศชายโอกาสเสี่ยงเป็นนิ่วในไตมากกว่าเพศหญิงมากถึง 3 เท่า โดยนิ่วในไตเป็นก้อนผลึกขนาดเล็ก เกิดจากสารตกค้างต่างๆที่ขับออกมาทางปัสสาวะไม่หมด โดยเฉพาะแคลเซียมทำให้เกิดนิ่วมากที่สุด ซึ่งปัสสาวะจะมีสารบางชนิดที่ช่วยป้องกันการตกตะกอน แต่มีปัจจัยบางอย่างที่ทำให้ระบบกลไกไม่ทำงานจึงเกิดการตกตะกอนของสาร อีกทั้ง ผู้ป่วยบางรายอาจมีความเสี่ยงจากการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ โรคเมตาบอลิก และการใช้ยารักษาโรคบางชนิด เช่น โรคเกาท์(Gout) ไทรอยด์ที่ทำงานมากกว่าปกติ เบาหวาน โรคอ้วน โรคความดันโลหิตสูง หรืออาหารเสริมบางชนิด รวมถึงพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่มีโปรตีนสูง เกลือ น้ำตาล หรือ การดื่มน้ำน้อย ทำให้ร่างกายสูญเสียเหงื่อ จึงทำให้การขับถ่ายของเสียทางปัสสาวะ มีความเข้มข้นสูงขึ้น และทำให้ตกตะกอนของสารในที่สุด หากมีสมาชิกในครอบครัวป่วยเป็นนิ่วในไต ก็สามารถบอกได้ว่าคุณเองมีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นโรคนิ่วในไตเช่นกัน ปัจจัยอื่นๆ ที่ก่อให้เกิดความเสี่ยง:

การคายน้ำ
ความอ้วน(diabesity)
อาหารที่มีโปรตีน เกลือหรือกลูโคสในระดับสูง
ภาวะไฮเปอร์พาราไทรอยด์(hyperparathyriodism)
การผ่าตัดบายพาสกระเพาะอาหาร
โรค ลำไส้อักเสบ
การทานยาเช่นยาขับปัสสาวะ triamterene, ยา antiseizure และยาลดกรดที่ใช้แคลเซียม

อาการโรคนิ่วในไต

นิ่วในไตสามารถทำห้เกิดอาการปวดอย่างรุนแรงได้ อาการของนิ่วในไตนั้นไม่ปรากฏ จนกว่าก้อนนิ่วจะเข้าไปสู่ทางเดินปัสสาวะ ความเจ็บปวดนี้เรียกว่า Renal colic ซึ่งคุณจะมีอาการปวดหลังและปวดท้อง ในผู้ป่วยเพศชาย อาการปวดอาจแพร่ขยายไปยังบริเวณขาหนีบ ซึ่งอาการ Renal colic อาจรุนแรงเพิ่มขึ้นได้ อาการอื่นๆ :

เลือดปนมาในปัสสาวะ
ปัสสาวะเปลี่ยนสีหรือมีกลิ่นแรง
หนาวสั่น
ไข้(fever)
ปัสสาวะบ่อยครั้ง
ปัสสาวะปริมาณเล็กน้อย

ในกรณีที่นิ่วยังมีขนาดเล็ก ผู้ป่วยอาจจะไม่ได้รับความเจ็บปวดหรือปรากฏอาการใดๆ เหมือนกับการที่นิ่วนั้นหลุดไปในระบบทางเดินปัสสาวะ

ทำไมนิ่วในไตจึงกลายมาเป็นปัญหา

นิ่วนั้นไม่ได้อยู่ในไตตลอดเวลา บางครั้งสามารถหลุดลอดมายังท่อปัสสาวะได้ ซึ่งทางเดินปัสสาวะนั้นเล็กและบอบบางนิ่วจึงไม่สามารถผ่านไปได้โดยง่าย ทำให้เกิดการติดขัดระหว่างการปัสสาวะ นิ่วที่ผ่านลงมาในกรวยไตอาจทำให้เกิดอาการติดขัดและระคายเคืองของท่อไต ทำให้เลือดปนออกมาในปัสสาวะ บางครั้งนิ่วนั้นก็สกัดกั้นการไหลของปัสสาวะ เรียกว่า การอุดตันของทางเดินปัสสาวะ การอุดตันทางเดินปัสสาวะสามารถนำไปสู่การติดเชื้อในไตและไตถูกทำลาย

การวินิจฉัยนิ่วในไต

การวินิจฉัยนิ่วในไตนั้นต้องคัดกรองประวัติสุขภาพโดยละเอียด และตรวจสภาพร่างกาย ร่วมกับการทดสอบอื่นๆ ได้แก่ :

การทดสอบเลือดสำหรับแคลเซียมฟอสฟอรัสกรดยูริคและอิเล็กโทรไลต์
ยูเรียไนโตรเจนในเลือด Blood urea nitrogen (BUN) และ Creatinine เพื่อประเมินการทำงานของไต
ตรวสอบปัสสาวะเพื่อหานิ่วแบคทีเรีย เลือด และเซลล์เม็ดเลือดขาว
การตรวจสอบประเภทของนิ่ว

การทดสอบเหล่านี้สามารถตัดปัจจัยที่ไม่เกี่ยวข้องออกได้:

Abdominal X-rays การเอ็กซเรย์ช่วงท้อง
Intravenous pyelogram (IVP) ตรวจโดยฉีดสารทึบแสงเข้าหลอดเลือด
Retrograde pyelogram ตรวจกระเพาะปัสสาวะ
Ultrasound of the kidney อัลตร้าซาวด์หานิ่ว
MRI scan เอ็มอาร์ไอช่องท้องและหานิ่ว
Abdominal CT scan ซีทีสแกนช่องท้อง

ความแตกต่างของสีย้อมที่ปรากฏในการสแกน CT และ IVP อาจบ่งชี้การทำงานของไตได้ อย่างไรก็ตามในผู้ที่ไตยังทำงานปกติ สิ่งนี้ไม่ใช่เรื่องน่ากังวล มีบางยาสามารถเพิ่มความเสี่ยงในการทำลายไตได้ร่วมกับสีย้อม โปรดแน่ใจว่านักรังสีวิทยาทราบเกี่ยวกับยาที่คุณกำลังใช้

อ่านเพิ่มเติม : ซีสต์ (Cyst): อาการ สาเหตุ การรักษา

วิธีรักษานิ่วในไต

การรักษานิ่วในไตนั้นขึ้นกับประเภทของนิ่ว เราสามารถเก็บตัวอย่างนิ่วจากปัสสาวะเพื่อนำไปวิเคราะห์ได้ การดื่มน้ำ 6-8 แก้วต่อวัน ช่วยเพิ่มอัตรากการไหลของปัสสาวะให้ดีขึ้น ผู้ที่มีภาวะขาดน้ำหรือมีอาการคลื่นไส้และอาเจียนอย่างรุนแรงอาจต้องการการให้น้ำเกลือ การรักษาอื่นๆ มีดังนี้:

การใช้ยารักษานิ่วในไต

ในอาการเจ็บปวดจำเป็นต้องได้รับยาบรรเทาอาการปวด และหากพบการติดเชื้อจะมีการใช้ยาปฏิชีวนะร่วมด้วย ส่วนยาอื่นๆ ที่ใช้ในการรักษาได้แก่:

Allopurinol (Zyloprim) ใช้รักษานิ่วจากกรดยูริก
ยาขับปัสสาวะ Thiazide เพื่อป้องกันการก่อตัวหินแคลเซียม
โซเดียมไบคาร์บอเนตหรือโซเดียมซิเตรตลดความเป็นกรดของปัสสาวะ
สารละลายฟอสฟอรัสเพื่อป้องกันการก่อตัวหินแคลเซียม
Ibuprofen (Advil) บรรเทาอาการเจ็บปวด
Acetaminophen (Tylenol) บรรเทาอาการเจ็บปวด
Naproxen sodium (Aleve) บรรเทาอาการเจ็บปวด

การสลายนิ่วด้วยคลื่น Lithotripsy

เป็นการใช้คลื่นเสียงสลายนิ่วก้อนใหญ่ เพื่อให้สามารถส่งผ่านจากไตเข้าสู่กระเพาะปัสสาวะได้ง่ายขึ้น ขั้นตอนนี้จำเป็นต้องใช้ยาสลบ และสามารถทิ้งรอยฟกช้ำที่หน้าท้องและหลัง รวมถึงทำให้มีเลือดออกที่ไตและอวัยวะใกล้เคียงได้

Tunnel surgery การส่องกล้องผ่าตัดนิ่วในไต

การผ่าตัดเผื่อนำนิ่วออกนั้น จะจำเป็นเมื่อเกิดสิ่งเหล่านี้:

นิ่วทำให้เกิดการอุดตันหรือการติดเชื้อหรืออันตรายอื่นๆต่อไป
นิ่วมีขนาดใหญ่เกินไป
ไม่สามารถจัดการกับความเจ็บปวดได้

การผ่าตัดโดยส่องกล้องผ่านทางเดินปัสสาวะUreteroscopy

เมื่อนิ่วติดและขัดขวางท่อปัสสาวะหรือกระเพาะปัสสาวะ แพทย์จะใช้เครื่องมือที่เรียกว่า ยูรีเทอโรสโคป Ureteroscope เพื่อส่องกล้องเข้าไปผ่าตัดและนำก้อนนิ่วออก อุปกรณ์นี้เป็นสายเล็ก ๆ ที่มีกล้องติด โดยจะเสียบเข้าไปในท่อปัสสาวะและผ่านเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะ แพทย์ใช้เครื่องมือนขนาดเล็กตัดนิ่วและเอามันออกไป จากนั้นนิ่วจะถูกส่งไปทำการวิเคราะห์

การป้องกันนิ่วในไต

การป้องกันการขาดน้ำเป็นปัจจัยสำคัญในการป้องกันนิ่วในไต การดื่มน้ำให้เพียงพอในแต่ละวัน จะช่วยทำให้ปัสสาวะได้มากขึ้น ขับถ่ายของเสียจากไตได้มากขึ้นเช่นกัน คุณสามารถดื่มน้ำขิง, น้ำมะนาวโซดา และน้ำผลไม้ เพื่อช่วยในการป้องกันการก่อตัวจากนิ่ว เนื่องจากในน้ำผลไม้มีกรดซิเตรทอ่อนๆ สามารถช่วยสลายนิ่ว รับประทานอาหารที่อุดมด้วยอ็อกซาเลตในปริมาณที่พอเหมาะและลดปริมาณโซเดียมและโปรตีนจากสัตว์ ช่วยลดความเสี่ยงของนิ่วในไตได้ แพทย์จะทำการให้ยาเพื่อช่วยป้องกันการก่อตัวของนิ่วจากหินแคลเซียม และกรดยูริค หากคุณมีนิ่วในไตหรือมีความเสี่ยงต่อการเป็นนิ่วในไตให้ปรึกษาแพทย์เพื่อหาวิธีป้องกันหรือเข้ารับการรักษาที่ดี

แผนอาหารประเภทใดที่แนะนำเพื่อป้องกันนิ่ว

Calcium Oxalate Stones: นิ่วที่พบบ่อยที่สุด

ออกซาเลตพบตามธรรมชาติในอาหารหลายชนิด รวมถึงผักและผลไม้ ถั่วและเมล็ดพืช ธัญพืช พืชตระกูลถั่ว หรือแม้แต่ช็อกโกแลตและชา ตัวอย่างของอาหารที่มีออกซาเลตในระดับสูง ได้แก่ ถั่วลิสง รูบาร์บ ผักโขม หัวบีท สวิสชาร์ด ช็อกโกแลต และมันหวาน การลดการบริโภคอาหารเหล่านี้อาจเป็นประโยชน์สำหรับผู้ที่มีนิ่วแคลเซียมออกซาเลต กินและดื่มอาหารที่มีแคลเซียม เช่น นม โยเกิร์ต ชีสและอาหารที่อุดมด้วยออกซาเลตร่วมกันระหว่างมื้ออาหาร ออกซาเลตและแคลเซียมจากอาหารมีแนวโน้มที่จะจับตัวกันในกระเพาะอาหารและลำไส้ก่อนที่จะเข้าสู่ไต สิ่งนี้จะทำให้มีโอกาสเกิดนิ่วในไตน้อยลง ความเข้าใจผิดว่าแคลเซียมเป็นสาเหตุหลักในนิ่วแคลเซียมออกซาเลต อาหารที่มีแคลเซียมต่ำช่วยเพิ่มโอกาสในการเกิดนิ่วในไต อย่าลดแคลเซียมในอาหารของคุณ ทำงานเพื่อลดโซเดียมในอาหารของคุณและจับคู่อาหารที่อุดมด้วยแคลเซียมกับอาหารที่อุดมด้วยออกซาเลต ปริมาณแคลเซียมที่แนะนำเพื่อป้องกันนิ่วในแคลเซียมคือ 1,000-1200 มก. ต่อวัน (คุณสามารถรับประทานผลิตภัณฑ์นม 3 มื้อพร้อมมื้ออาหารเพื่อให้เป็นไปตามคำแนะนำ) โซเดียมส่วนเกินทำให้คุณสูญเสียแคลเซียมในปัสสาวะมากขึ้น โซเดียมและแคลเซียมใช้การขนส่งเดียวกันในไต ดังนั้นหากคุณรับประทานอาหารที่มีโซเดียมสูง จะทำให้แคลเซียมรั่วในปัสสาวะมากขึ้น ดังนั้นการทานอาหารที่มีโซเดียมสูงจึงสามารถเพิ่มโอกาสในการเกิดนิ่วชนิดอื่นได้ มีแหล่งที่มาของโซเดียมที่ “แอบแฝง” อยู่มากมาย เช่น อาหารกระป๋องหรืออาหารแปรรูปในเชิงพาณิชย์ รวมถึงอาหารที่ปรุงจากร้านอาหารและอาหารจานด่วน คุณสามารถลดปริมาณโซเดียมได้โดยการเลือกอาหารสดที่มีโซเดียมต่ำซึ่งสามารถช่วยลดการรั่วไหลของแคลเซียมในปัสสาวะและยังช่วยควบคุมความดันโลหิตหากคุณมีความดันโลหิตสูง

นิ่วกรดยูริก นิ่วอีกชนิดหนึ่ง

เนื้อแดง เนื้อเครื่องใน และหอยมีสารประกอบทางเคมีตามธรรมชาติที่เรียกว่าพิวรีนในปริมาณสูง การบริโภคพิวรีนในปริมาณสูงจะทำให้การผลิตกรดยูริกสูงขึ้นและปริมาณกรดที่มากขึ้นสำหรับไตในการขับออก การขับกรดยูริกที่สูงขึ้นทำให้ปัสสาวะเป็นกรดมากขึ้น ความเข้มข้นของกรดในปัสสาวะสูงทำให้นิ่วจากกรดยูริกก่อตัวได้ง่ายขึ้น เพื่อป้องกันนิ่วจากกรดยูริก ให้ลดอาหารที่มีพิวรีนสูง เช่น เนื้อแดง เครื่องใน เบียร์/เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ น้ำเกรวี่ที่ทำจากเนื้อสัตว์ ปลาซาร์ดีน ปลาแองโชวี่ และหอย ปฏิบัติตามแผนการรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพที่มีผักและผลไม้เป็นส่วนใหญ่ เมล็ดธัญพืช และผลิตภัณฑ์จากนมไขมันต่ำ จำกัด อาหารและเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลหวานโดยเฉพาะที่มีน้ำเชื่อมข้าวโพดฟรุกโตสสูง จำกัดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เพราะสามารถเพิ่มระดับกรดยูริกในเลือดได้ และหลีกเลี่ยงอาหารระยะสั้นด้วยเหตุผลเดียวกัน การลดโปรตีนจากสัตว์และการรับประทานผักและผลไม้ให้มากขึ้นจะช่วยลดความเป็นกรดของปัสสาวะ และอาจช่วยลดโอกาสในการเกิดนิ่วจากกรดยูริกได้

การเสริมวิตามินหรือแร่ธาตุจะช่วยให้ดีขึ้นหรือแย่ลง

วิตามินบีซึ่งรวมถึงไทอามีน ไรโบฟลาวิน ไนอะซิน บี6 และบี12 ไม่ปรากฏว่าเป็นอันตรายต่อผู้ที่เป็นนิ่วในไต ในความเป็นจริง การศึกษาบางชิ้นแสดงให้เห็นว่า B6 อาจช่วยผู้ที่มีออกซาเลตในปัสสาวะสูงได้ อย่างไรก็ตาม ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพหรือนักกำหนดอาหารเพื่อขอคำแนะนำเกี่ยวกับการใช้วิตามินซี วิตามินดี น้ำมันตับปลา หรืออาหารเสริมแร่ธาตุอื่นๆ ที่มีแคลเซียม เนื่องจากอาหารเสริมบางชนิดสามารถเพิ่มโอกาสในการเกิดนิ่วในบางคนได้

คำแนะนำด้านอาหารสำหรับนิ่วในไต

คำแนะนำทั่วไป

ดื่มน้ำมากๆ:
- ซึ่งรวมถึงของเหลวประเภทใดก็ได้ เช่น น้ำเปล่า กาแฟ และน้ำมะนาว ซึ่งได้รับการพิสูจน์แล้วว่ามีประโยชน์ ยกเว้นน้ำเกรพฟรุตและโซดา
- สิ่งนี้จะช่วยผลิตปัสสาวะที่มีความเข้มข้นน้อยลงและช่วยให้ปัสสาวะมีปริมาณที่ดีอย่างน้อย2.5 ลิตร/วัน
จำกัด อาหารที่มีปริมาณออกซาเลตสูง
- ควรกำจัดผักโขม เบอร์รี่หลายชนิด ช็อกโกแลต รำข้าวสาลี ถั่ว หัวบีต ชา และรูบาร์บออกจากอาหารของคุณ
กินแคลเซียมในอาหารให้เพียงพอ
- นมสามส่วนต่อวันจะช่วยลดความเสี่ยงของการก่อตัวของหินแคลเซียม กินกับมื้ออาหาร
หลีกเลี่ยงการเสริมแคลเซียมเสริม
- ควรให้อาหารเสริมแคลเซียมเป็นรายบุคคลโดยแพทย์และนักกำหนดอาหารไตที่ลงทะเบียน
กินโปรตีนในปริมาณที่พอเหมาะ
- การบริโภคโปรตีนสูงจะทำให้ไตขับแคลเซียมออกมามากขึ้น ซึ่งอาจเป็นสาเหตุให้เกิดนิ่วในไตมากขึ้น
หลีกเลี่ยงการบริโภคเกลือในปริมาณสูง
- การบริโภคโซเดียมสูงจะเพิ่มแคลเซียมในปัสสาวะซึ่งเพิ่มโอกาสในการเกิดนิ่ว
- อาหารที่มีเกลือต่ำก็มีความสำคัญต่อการควบคุมความดันโลหิตเช่นกัน
หลีกเลี่ยงการเสริมวิตามินซีในปริมาณสูง
- แนะนำให้รับประทานวิตามินซี 60 มก./วัน ตามปริมาณการบริโภคอาหาร
- ปริมาณที่มากเกินไป 1,000 มก./วัน หรือมากกว่านั้นอาจทำให้ร่างกายผลิตออกซาเลตมากขึ้น

นี่คือลิงค์แหล่งที่มาของบทความของเรา

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/kidney-stones/symptoms-causes/syc-20355755
https://www.kidneyfund.org/kidney-disease/kidney-problems/kidney-stones/
https://www.nhs.uk/conditions/kidney-stones/
https://www.webmd.com/kidney-stones/ss/slideshow-kidney-stones-overview

เนื้อหาและรีวิวมาจากผู้เชี่ยวชาญ โดย Bupa team

หัวข้อที่เกี่ยวข้อง

ติดตาม

0 ความคิดเห็น

การตอบรับแบบอินไลน์

ดูความคิดเห็นทั้งหมด