สาเหตุของอาการขนลุก (Goose Bumps)

21.11.2567

ขนลุก คือ

ทุกคนล้วนมีอาการขนหัวลุกเป็นครั้งคราว เมื่อเกิดขึ้น ขนตามแขน ขา หรือลำตัวจะตั้งตรง ขนจะดึงขึ้นเล็กน้อยจากงผิวหนัง รูขุมขน ขึ้นกับแต่ละบุคคล ศัพท์ทางการแพทย์ที่ระบุถึงอาการขนลุก คือ piloerection, cutis anserina และ horripilation คำว่า “ขนลุก” ใช้กันแพร่หลายเพราะจำง่าย: มีลักษณะขึ้นเป็นตุ่มเล็ก ๆ บนผิวหนัง เนื่องจากผิวหนังถูกขนที่ลุกดึงออกมา

อาการขนหัวลุกเกิดจากอะไร

อาการขนหัวลุกมักเกิดขึ้นเมื่อเป็นหวัด หรือเกิดขึ้นเมื่อประสบกับภาวะทางอารมณ์ที่รุนแรง เช่น ความกลัวสุดขีด ความเศร้า ความปิติ และการเร้าอารมณ์ทางเพศ อาการขนหัวลุกอาจเกิดขึ้น เมื่อทำการออกแรงกาย แม้แต่กิจกรรมเล็ก ๆ น้อย ๆ อย่างการขับถ่ายอุจจาระ เพราะการออกแรงทางกายภาพจะกระตุ้นระบบประสาท หรือเกิดตามสัญชาตญาณ แต่บางครั้งอาการขนลุกก็เกิดขึ้นได้โดยไม่ต้องมีเหตุผลใด ๆ สัตว์หลายชนิดก็มีอาการขนลุกได้ เช่น เม่นและสุนัข โดยอาการขนลุกของสัตว์เหล่านี้เป็นการตอบสนองทางร่างกายต่อสถานการณ์เพื่อให้ร่างกายดูใหญ่และแข็งแรงขึ้นกว่าเดิม เช่น ระหว่างการเผชิญหน้ากับศัตรู หรือการเกี้ยวพาราสี กรณีของมนุษย์ ผู้เชี่ยวชาญเชื่อว่าอาการขนลุกเป็นผลจากวิวัฒนาการจากการทำงานของร่างกายในลักษณะเดียวกันกับสัตว์เหล่านี้ สาเหตุของอาการขนลุก

อาการขนหัวลุกเกิดจากอะไร

อาการขนหัวลุกจะช่วยให้ร่างกายรู้สึกอบอุ่นได้ เมื่อรู้สึกหนาว การเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อที่กระตุ้นให้ขนลุกจะส่งผลให้ร่างกายรู้สึกอบอุ่นมากขึ้น ในกรณีของสัตว์ การที่ขนลุกซู่ขึ้น จะทำให้ขนอยู่ในลักษณะที่สามารถดักอากาศเพื่อสร้างฉนวนได้ แต่ในร่างกายของมนุษย์ไม่เกิดผลในลักษณะดังกล่าวมากนัก เพราะมนุษย์มีขนตามร่างกายน้อยกว่าสัตว์ชนิดอื่น ๆ เมื่อร่างกายอบอุ่นขึ้น ขนลุกจะค่อย ๆ หายไป เช่นเดียวกันกับการออกแรงทางร่างกายที่สามารถทำให้ขนลุกได้ เช่น การถ่ายอุจจาระ ซึ่งเมื่อถ่ายอุจจาระเสร็จ อาการขนลุกก็จะหายไป

ขนลุกเพราะอารมณ์

เมื่อเกิดภาวะทางอารมณ์ที่รุนแรง ร่างกายมนุษย์จะเกิดการตอบสนองขึ้นหลากหลายวิธี การตอบสนองเกิดจากกระบวนการของร่างกาย 2 อย่างร่วมกัน อย่างกระแสไฟฟ้าที่เพิ่มขึ้นในกล้ามเนื้อใต้ผิวหนัง และเพิ่มการหายใจที่ลึกหรือแรงมากขึ้น เมื่อร่างกายตอบสนองต่อกระบวนการทั้ง 2 นี้ ก็จะทำให้เกิดอาการขนลุก การตอบสนองในลักษณะเหล่านี้ สามารถสังเกตเห็นได้จากเหงื่อที่ออก หรืออัตราการเต้นของหัวใจที่เพิ่มขึ้น อารมณ์ที่รุนแรงและการตอบสนองที่เกี่ยวข้องสามารถเกิดขึ้นได้จากสิ่งที่คิด ได้ยิน เห็น ได้กลิ่น ลิ้มรส หรือสัมผัส อาการขนลุกยังสัมพันธ์กับสภาวะของการสัมผัสทางอารมณ์ อย่างอารมณ์สนุกสนานและเศร้า บางครั้งอาจเกิดขึ้นได้ทั้ง 2 อย่างพร้อม ๆ กัน มีงานวิจัยชิ้นที่ระบุว่าการพบสิ่งเร้าทางสังคม เช่น การสนทนาด้วยของนักแสดงในภาพยนตร์ มีความเกี่ยวข้องกับอาการขนลุกได้มากกว่าการได้ยินอะไรบางอย่าง เช่น เพลงที่สะเทือนอารมณ์

ขนลุกกับภาวะทางการแพทย์

ส่วนมาก อาการขนลุกเป็นการสร้างความรำคาญเพียงชั่วคราว แต่บางครั้งอาการขนลุกอาจเป็นสัญญาณของอาการป่วยโรคเรื้อรัง หรือใช้เวลานาน ตัวอย่างเช่น อาการขนลุกอาจเป็นสัญญาณของ: ขนคุด เป็นปัญหาผิวที่ไม่เป็นอันตราย สามารถพบได้บ่อย เพราะทำให้เกิดอาการขนลุกบนผิวหนังได้เป็นเวลานาน Autonomic dysreflexia ปฏิกิริยาที่เกิดจากระบบประสาททำงานมากไป เมื่อได้รับบาดเจ็บที่ไขสันหลัง โรคลมบ้าหมู โรคลมชักเรื้อรัง อาการไข้ เป็นอาการที่เกิดจากการเป็นไข้หวัด ใหญ่

การป้องกันอาการขนลุก

ขนลุกเป็นการตอบสนองแบบอัตโนมัติของร่างกายที่มีต่อสิ่งเร้าต่าง ๆ วิธีป้องกันจึงทำได้แตกต่างกันไปแล้วแต่สาเหตุของอาการ เช่น กรณีขนลุกเนื่องจากอากาศหนาวเย็น สามารถป้องกันได้ด้วยการทำให้ร่างกายอบอุ่น โดยสวมใส่เครื่องนุ่งห่มที่แน่นหนา และอบอุ่น หากอาการขนลุกเกิดขึ้นร่วมกับอาการอื่น ๆ อย่างเป็นไข้ เหงื่อออกมาก หรือเกิดการติดเชื้อ ผู้ป่วยควรรีบพบแพทย์เพื่อตรวจรักษา เพราะอาจเป็นสัญญาณของปัญหาทางสุขภาพ นอกจากนี้หากอาการขนลุกเกิดร่วมกับอาการเจ็บปวดอื่น ๆ ที่ไม่ทราบสาเหตุ ผู้ป่วยควรไปพบแพทย์ทันที

ทริกเกอร์ทั่วไปของการขนลุก:

อุณหภูมิเย็น : การสัมผัสกับอากาศเย็นหรือน้ำเย็นอาจทำให้เกิดอาการขนลุกได้ เนื่องจากเป็นการตอบสนองต่ออุณหภูมิเพื่อรักษาความร้อนในร่างกาย
อารมณ์ที่รุนแรง : ความกลัว ความวิตกกังวล ความตื่นเต้น หรืออารมณ์ที่รุนแรงอื่นๆ สามารถกระตุ้นให้ระบบประสาทซิมพาเทติก นำไปสู่การลุกลามได้
ความรู้สึกสัมผัส : ความรู้สึกสัมผัสบางอย่าง เช่น ความรู้สึกของบางสิ่งบางอย่างที่กระทบกับผิวหนัง อาจทำให้เกิดอาการขนลุกได้

ลักษณะที่ปรากฏและระยะเวลา:

ลักษณะที่ปรากฏ : ตุ่มขนปรากฏเป็นตุ่มนูนเล็กๆ บนผิวหนัง มักมาพร้อมกับรูขุมขนตั้งตรง
ระยะเวลา : โดยทั่วไปอาการขนลุกจะเกิดขึ้นชั่วคราวและหายไปเมื่อสิ่งกระตุ้นที่กระตุ้นลดลงหรือเมื่อร่างกายปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อม

โดยสรุป อาการขนลุกเป็นการตอบสนองทางสรีรวิทยาตามธรรมชาติโดยอาศัยระบบประสาทซิมพาเทติก ซึ่งถูกกระตุ้นโดยสิ่งเร้า เช่น อุณหภูมิที่เย็นหรืออารมณ์รุนแรง แม้ว่าขนลุกจะทำหน้าที่เชิงวิวัฒนาการในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดอื่น บทบาทของพวกมันในด้านสรีรวิทยาของมนุษย์นั้นมีจำกัดมากกว่า แต่ยังคงสะท้อนการทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติที่สำคัญและการตอบสนองทางอารมณ์