แผลเบาหวานเท้า (Diabetic Foot Pain and Ulcers) : อาการ สาเหตุ วิธีการรักษา

03.12.2567

แผลเบาหวานเท้า (Foot ulcers) คือ ภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อยของโรคเบาหวานที่ไม่ได้รับการควบคุมที่ดี เป็นผลมาจากการที่เนื้อเยื่อผิวหนังแตกตัว และเผยให้เห็นชั้นใต้ ส่วนใหญ่มักจะเกิดแผลอยู่ใต้นิ้วเท้า และเท้าของผู้ป่วยและอาจส่งผลไปถึงกระดูก ผู้ป่วยโรคเบาหวานทุกคนสามารถเกิดแผลที่เท้านี้ได้ แต่การดูแลเท้าที่ดีสามารถช่วยป้องกันได้ การรักษาแผลที่เท้าจากเบาหวาน และอาการปวดเท้าจะแตกต่างกันไป โปรดปรึกษาแพทย์ เพื่อให้แน่ใจว่าไม่ใช่ปัญหาร้ายแรง เนื่องจากแผลที่ติดเชื้ออาจส่งผลให้ต้องตัดแขนหรือขาได้ Diabetic Foot Pain and Ulcers

การจำแนกอาการ และการวินิจฉัย

สัญญาณแรกของแผลที่เท้าจากเบาหวาน คือ การมีน้ำออกจากเท้าซึ่งอาจทำให้ถุงเท้าหรือรองเท้าเปื้อน อาการบวมที่ผิดปกติ ระคายเคือง รอยแดงและกลิ่นจากเท้าเป็นอาการเริ่มต้นของแผลที่เท้าจากเบาหวาน สัญญาณที่ชัดเจนที่สุดของแผลที่เท้ารุนแรง คือ เนื้อเยื่อสีดำรอบ ๆ แผล เกิดจากการที่เลือดไม่ไหลเวียนไปยังบริเวณรอบ ๆ แผล ทำให้แผลเน่าบางส่วนหรือทั้งหมด ซึ่งเกิดจากการตายของเนื้อเยื่อ เนื่องจากการติดเชื้อ ทำให้เกิดอาการเจ็บปวด ชา และส่งกลิ่น สัญญาณของแผลที่เท้าบางครั้งไม่แสดงอาการของแผลจนกว่าแผลจะติดเชื้อ หากเริ่มเห็นการเปลี่ยนสีของผิวหนัง โดยเฉพาะเนื้อเยื่อรอบแผลที่เปลี่ยนเป็นสีดำ หรือรู้สึกเจ็บบริเวณที่มีอาการคัน ควรพบแพทย์โดยทันที แพทย์จะทำการประเมินความรุนแรงไว้ 3 ระดับด้วยกัน

ไม่มีแผล แต่เท้าเริ่มมีความเสี่ยง
มีแผล แต่ไม่มีการติดเชื้อ
มีแผลลึกจนเห็นข้อต่อ และเส้นเอ็น
แผลติดเชื้อ ที่มีลักษณะแผลเบาหวานเหมือนฝี

สาเหตุของแผลที่เท้าจากเบาหวาน

แผลเบาหวานเกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้

การไหลเวียนเลือดไม่ดี
น้ำตาลในเลือดสูง
เส้นประสาทเสียหาย
เท้าเป็นแผล หรือมีอาการระคายเคือง

การไหลเวียนของเลือดไม่ดี ส่งผลให้เลือดไม่ไหลเวียนไปที่เท้าได้อย่างมีประสิทธิภาพ การไหลเวียนไม่ดี นั้นทำให้แผลหายได้ยากขึ้น ระดับน้ำตาลในเลือดที่สูงขัดขวางกระบวนการรักษาของแผลที่เท้าที่ติดเชื้อ ดังนั้นการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดจึงเป็นสิ่งสำคัญ ผู้ที่เป็นโรคเบาหวานประเภท 2 มักจะต่อสู้กับการติดเชื้อจากแผลได้ยาก การที่เส้นประสาทได้รับความเสียหาย จะส่งผลกระทบในระยะยาว และอาจทำให้เท้าสูญเสียการรับรู้ได้ เส้นประสาทที่ถูกทำลายอาจรู้สึกเสียว และเจ็บปวดในตอนแรก แต่ความเสียหายของเส้นประสาทจะทำให้ความไวต่อการรับรู้ความเจ็บปวดลดลง ผิวแห้งนั้นพบได้บ่อยในโรคเบาหวาน เท้าสามารถแตกได้ง่ายขึ้น อาจทำให้เกิดแผลผุผองและเลือดออกได้

ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดแผลเบาหวาน

ผู้ป่วยเบาหวานทุกคนสามารถเกิดแผลเบาหวานเท้าได้ แต่ผู้ป่วยที่มีสิ่งเหล่านี้ร่วมด้วยจะมีความเสี่ยงสูงกว่าผู้ป่วยโดยทั่วไป

รองเท้าคุณภาพไม่ดี
ล้างเท้าไม่สะอาด
การตัดเล็บเท้าที่ไม่เหมาะสม
ดื่มแอลกอฮอล์
เบาหวานขึ้นจอประสาทตา
โรคหัวใจ
โรคไต
โรคอ้วน
การสูบบุหรี่

แผลที่เท้าในผู้ป่วยเบาหวาน พบมากในคนสูงอายุ

วิธีรักษาแผลเบาหวานเท้า

ไม่ใช้งานเท้าในส่วนที่เป็นแผลที่เท้าจากเบาหวานจนเกินไป การใช้งานหนักจากการเดินทำให้การติดเชื้อแย่ลง และแผลขยายขนาด สำหรับผู้ที่มีน้ำหนักตัวมากการกดทับ ก็เป็นสาเหตุของการปวดข้อเท้า

ดูแลเหมือนแผลทั่วไปตามคำแนะนำและการรักษาของแพทย์เฉพาะทาง
รักษาที่ต้นเหตุหรือสิ่งที่ทำให้เกิดแผล ได้แก่ ควบคุมน้ำตาล ดูแลเส้นเลือดตีบ ดูแลเส้นประสาทที่เสื่อม หากเท้าผิดรูปควรแก้ที่รองเท้า ระวังไม่ให้เกิดแรงกดทับบริเวณ Callus เช่น หนุนตรงอื่นไม่ให้ถูกกดทับ เป็นต้น
การบำบัดรักษาด้วยออกซิเจนความดันสูง (Hyperbaric Oxygen Therapy – HBOT) โดยให้ผู้ป่วยหายใจด้วยออกซิเจนบริสุทธิ์ 100% ขณะนอนอยู่ในห้องที่มีความดันภายในมากกว่าความกดดันของบรรยากาศ (Hyperbaric Chamber) เพื่อให้ร่างกายได้รับออกซิเจนในปริมาณที่สูงกว่าการให้ออกซิเจนตามปกติ เมื่อออกซิเจนในเลือดเพิ่มขึ้น ออกซิเจนละลายอยู่ในเลือดสูงกว่า จะสามารถแก้ภาวะพร่องออกซิเจน ลดการบวมของเนื้อเยื่อ ส่งเสริมการซ่อมแซมบาดแผล ทำให้แผลหายเร็ว โดยผู้ป่วยจะเข้าไปในเครื่อง HBOT วันละ 1 ครั้ง ๆ ละ 1 ชั่วโมงครึ่ง

ดูแลหลังรักษาแผลเบาหวาน

ควบคุมเบาหวานให้ดี
ทำความสะอาดเท้าทุกวัน
ตรวจเท้าและฝ่าเท้าทุกวัน เช็กดูว่ามีแผลที่เท้าหรือมีรอยถลอกหรือไม่
ทาครีมไม่ให้เท้าแห้งแตก ยกเว้นซอกนิ้วเท้าไม่ต้องทาต้องให้แห้งอยู่เสมอเพื่อป้องกันการติดเชื้อ
ถ้าเท้าผิดรูปอาจต้องตัดรองเท้าให้รับกับรูปเท้า

การดูแลรักษาแผลเบาหวานทั้งที่เท้าและบริเวณอื่น ๆ เป็นเรื่องสำคัญที่ต้องรีบรักษาโดยเร็วที่สุด เพื่อไม่ให้แผลลุกลามรุนแรงจนเกินเยียวยา ซึ่งการรักษาโดยแพทย์เฉพาะทางด้านการดูแลบาดแผลที่พร้อมด้วยเครื่องมือและเทคโนโลยีในการรักษา พร้อมทั้งการติดตามดูแลรักษากับแพทย์เฉพาะทางด้านโรคเบาหวาน ย่อมช่วยลดความเสี่ยงจากการติดเชื้อ ลดความรุนแรงที่จะเกิดขึ้น และทำให้ผู้ป่วยใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างราบรื่น

ป้องกันแผลที่เท้าจากเบาหวาน

การดูแลเท้าที่ดีสามารถป้องกันการเกิดแผลและถูกตัดเท้าได้ร้อยละ 45-85 ผู้ป่วยที่มีเส้นประสาทเสื่อม หรือขาดเลือดไปเลี้ยง ควรใช้คำแนะนำต่อไปนี้ ควรทำ

ตรวจเท้าทุกวัน สำรวจรอยขีดข่วน รอยบาด ตุ่มน้ำพอง รอยฟกช้ำ หรือมีสีผิวเปลี่ยนแปลงไป อาการบวมและแผลเปิด ถ้ามีควรแจ้งให้แพทย์ผู้ดูแลรับทราบทันที อาจใช้กระจกเงาหงายดูฝ่าเท้า หรือถ้าไม่สะดวกควรขอความช่วยเหลือจากผู้อื่น
ล้างทำความสะอาดเท้าด้วยสบู่กับน้ำเปล่าทุกวัน โดยเฉพาะบริเวณซอกนิ้วเท้า จากนั้นเช็คหรือเป่าให้แห้งอย่างระมัดระวัง ใช้น้ำมันหรือโลชั่นทาผิวหนังบริเวณเท้า เพื่อให้ผิวอ่อนนุ่ม หลีกเลี่ยงบริเวณซอกนิ้วเท้า
ตรวจสอบภายในรองเท้าก่อนสวมใส่ทุกครั้ง เพื่อขจัดสิ่งแปลกปลอม โดยเฉพาะเศษก้อนหิน วัตถุแหลมคม หรือสังเกตว่ามีส่วนที่ขรุขระมาขูดข่วนเท้าหรือไม่
ควรสวมถุงเท้าเพื่อป้องกันการเสียดสี บาดเจ็บ โดยถุงเท้า ไม่ควรจะรัดแน่นเกินไปและไม่มีรูโหว่
เลือกซื้อรองเท้าคู่ใหม่ในช่วงบ่าย เพื่อให้เท้าขยายตัวเต็มที่และเลือกรองเท้าได้ขนาดที่เหมาะสมพอดีกับเท้า
ตรวจสอบเท้าโดยทีมดูแลสุขภาพเป็นระยะ
ตัดเล็บเท้าตรงในแนวขวาง แล้วใช้ตะไบลมคมที่ปลายเล็บ
ถ้ามีแผล ควรทำความสะอาดและปิดแผลด้วยวัสดุที่ฆ่าเชื้อแล้ว
ระมัดระวังโดยสวมรองเท้าทุกขณะ ไม่ว่าจะอยู่ภายในบ้าน หรือนอกสถานที่ เพื่อหลีกเลี่ยงภยันตรายต่อเท้า

ควรหลีกเลี่ยง

ควรเลี่ยงรองเท้าปลายแหลม ส้นสูง มีรูเปิด ไร้สายรัด หรือไม่หุ้มส้นด้านหลัง
ไม่สวมถุงเท้าที่รัดแน่นเกินไป
ห้ามใช้กระเป๋าน้ำร้อน หรือเครื่องทำความร้อนประคบหรือเป่าที่เท้า
หลีกเลี่ยงการเดินเท้าเปล่า แต่ถ้าหลีกเลี่ยงไม่ได้ ต้องเดินอย่างระมัดระวัง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเหยียบย่ำบนผิวทางเดินที่ร้อนจัด
หลีกเลี่ยงการใช้ยาทาตาปลา ยาจี้หูด หรือมีดโกนกับเท้าด้วยตนเอง ควรปรึกษาแพทย์ก่อน
ลดหรือควบคุมน้ำหนักไม่ให้มากเกินไป
งดสูบบุหรี่ เนื่องจากทำให้หลอดเลือดตีบ เลือดไปเลี้ยงเท้าน้อยลง
ไม่สวมเครื่องประดับที่เท้า

เมื่อไรที่ควรพบแพทย์

สังเกตเห็นเนื้อดำคล้ำรอบ ๆ บริเวณที่มีอาการชา ควรไปพบแพทย์โดยทันที หากไม่ได้รับการรักษาแผลอาจทำให้เกิดฝี และแพร่กระจายไปยังบริเวณอื่น ๆ ที่เท้าและขา หากรักษาไม่ทันท่วงทีอาจทำให้เกิดการสูญเสียแขน ขา หรืออวัยวะไปได้

10 เคล็ดลับช่วยป้องกันแผลที่เท้าจากเบาหวาน

ตั้งแต่การวางแผนมื้ออาหารไปจนถึงการออกกำลังกายเป็นประจำ มีหลายวิธีที่จะช่วยจัดการกับโรคเบาหวาน อย่างไรก็ตาม แง่มุมหนึ่งของโรคที่มักไม่ค่อยพูดถึงก็คือความเสี่ยงของการเกิดแผลที่เท้า แผลที่เท้าจากเบาหวานเกิดขึ้นประมาณ 25 เปอร์เซ็นต์ของผู้ป่วยเบาหวาน ซึ่งเป็นจำนวนที่มาก ทุกๆ 20 วินาที สูญเสียแขนขาเนื่องจากภาวะแทรกซ้อนที่เท้าที่เกี่ยวข้องกับโรคเบาหวาน ความเสี่ยงของการเจ็บป่วยที่คุกคามถึงชีวิตของผู้ป่วยที่เป็นแผลเบาหวานที่เท้านั้นสูงกว่าความเสี่ยงของผู้ป่วยเบาหวานที่ไม่มีแผลที่เท้าถึง 2.5 เท่า การรับทราบข้อมูลและทำความเข้าใจสิ่งที่ต้องพิจารณาเมื่อเกิดแผลที่เท้าสามารถช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดแผลที่เท้าได้ ด้านล่างนี้เป็นรายการคำแนะนำและข้อควรจำเพื่อช่วยป้องกันการเกิดแผลที่เท้าจากเบาหวาน

ตรวจสอบเท้าของคุณทุกวันเพื่อหาการระคายเคือง น้ำตาที่ผิวหนัง หนังด้าน แผลพุพอง หรือบาดแผลเปิด
ล้างเท้าทุกวันด้วยสบู่และน้ำอุ่น เช็ดเท้าเบาๆ ด้วยผ้าขนหนู ให้แน่ใจว่าระหว่างนิ้วเท้าแห้ง
ใช้มอยเจอร์ไรเซอร์กับผิวเท้าหลังการล้างเพื่อให้ผิวชุ่มชื้น
อย่าเดินเท้าเปล่าหรือสวมรองเท้าโดยไม่สวมถุงเท้า
อย่าพยายามเอาตาปลาหรือหนังด้านออกด้วยตัวคุณเอง
อย่าอุ่นเท้าด้วยกระติกน้ำร้อน สเปซฮีตเตอร์ หรือสปาเท้า
ใช้ยาของคุณตามที่แพทย์ของคุณกำหนด
ตรวจสอบระดับน้ำตาลในเลือดของคุณเป็นประจำ
ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
สวมรองเท้าที่กระชับพอดี

หากคุณสังเกตเห็นอาการผิดปกติใดๆ ให้ติดต่อผู้ให้บริการของคุณทันทีเพื่อรับการประเมิน กุญแจสำคัญในการป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจส่งผลให้เกิดการตัดแขนขาคือการตรวจหาและการแทรกแซงตั้งแต่เนิ่นๆ

ภาพรวม

แผลที่เท้าจากเบาหวานสามารถรักษาได้ ควรไปพบแพทย์ทันที หากมีอาการเจ็บที่เท้า เนื่องจากความเสี่ยงของการติดเชื้อจะเพิ่มขึ้นตามเวลา การติดเชื้อที่ไม่สามารถรักษาได้อาจทำให้ต้องตัดแขนขา แผลที่เท้าจากเบาหวานอาจใช้เวลาหลายสัปดาห์ในการรักษา แผลอาจใช้เวลาในการรักษานานยิ่งขึ้น ถ้าหากน้ำตาลในเลือดสูง และแผลถูกกดทับ การควบคุมระดับน้ำตาล และการลดแรงกดจากเท้าเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพที่สุดในการรักษาแผลที่เท้า เมื่อแผลหายแล้ว ควรดูแลรักษาและป้องกันอย่างสม่ำเสมอ เพื่อไม่ให้แผลกลับมาเป็นอีกครั้ง

นี่คือแหล่งที่มาของบทความของเรา