โรคโบทูลิซึม (Botulism) : อาการ สาเหตุ การรักษา

โรคโบทูลิซึม (Botulism) คือ โรคที่พบได้ยากแต่อันตรายมาก ติดต่อจากอาหาร การสัมผัสดินที่มีพิษอยู่ หรือจากการมีผลเปิดและสัมผัสเชื้อ หากไม่รีบรักษา จะทำให้เป็นอัมพาตหายใจลำบาก และเสียชีวิตในที่สุด

 โรคโบทูลิซึม มี 3 ประเภทหลักคือ

• โรคโบทูลิซึม ในทารก

• โรคโบทูลิซึม ที่ติดจากอาหาร

• โรคโบทูลิซึม ที่ติดจากบาดแผล

โรคโบทูลิซึม เกิดจากสารพิษที่ผลิตจากแบคทีเรีย Clostridium botulinum. ซึ่งเป็นแบคทีเรียชนิดที่อยู่ได้โดยไม่ต้องการออกซิเจน พบในอาหารกระป๋องที่ทำเอง

(ฆ่าเชื้อโรคไม่หมด เชื้อเจริญเติบโตได้ในภาวะไร้ออกซิเจน)

อาการของโรคโบทูลิซึม

อาการของโรคนี้จะแสดงตั้งแต่เมื่อได้รับเชื้อ 6 ชม. ถึง 10 วัน โดยเฉลี่ย อาการที่เกิดในทารกและจากอาหาร มักเกิดระหว่าง 12-36 ชั่วโมง หลังได้รับเชื้อ

อาการเริ่มแรกของโรคโบทูลิซึม ในทารก:

• ท้องผูก

• ไม่ยอมดูดนม

• อ่อนเพลีย

• อยู่ไม่สุข

• น้ำลายยืด

• หนังตาตก

• ร้องเสียงเบา

• ยกศีรษะไม่ขึ้น ตัวอ่อนปวกเปียก เพราะกล้ามเนื้ออ่อนแรง

• อัมพาต

อาการของการติดเชื้อจากอาหารหรือจากบาดแผล เช่น :

• กลืนลำบาก พูดลำบาก

• กล้ามเนื้อใบหน้าอ่อนแรง(ทั้งด้านซ้ายและขวาของใบหน้า)

• ตามัว

• หนังตาตก

• หายใจลำบาก

• คลื่นไส้ อาเจียนและเป็นตะคริวที่กล้ามเนื้อ(เฉพาะการติดเชื้อจากอาหาร)

• อัมพาต

สาเหตุ และความเสี่ยงของโรคโบทูลิซึม

จากสถิติพบว่า 65% ของผู้ป่วยโรคนี้ เกิดในทารก หรือเด็กอายุต่ำกว่า 1 ปี โดยมักเกิดจากการติดเชื้อจากดินที่มีเชื้อโรค หรือกินอาหารที่มีเชื้อ อาหารที่มักมีเชื้อโรคเช่น น้ำผึ้งและน้ำตาลข้าวโพด สปอร์ของเชื้อเติบโตได้ในลำไส้ของทารก และปล่อยสารพิษออกมา ซึ่งต่างจากในเด็กโตและผู้ใหญ่ที่มีการป้องกันโดยธรรมชาติ

มีรายงานว่า พิษ โรคโบทูลิซึม toxin พบได้ใน

• ผักดองชนิดที่มีกรดอยู่น้อย เช่น บีท ผักโขม เห็ด และถั่วสีเขียว

• ทูน่ากระป๋อง

• ปลาหมัก รมควันและใส่เกลือ

• ผลิตภัณฑ์จากเนื้อสัตว์ เช่น แฮม ไส้กรอก

โรคโบทูลิซึม ที่เกิดจากบาดแผล พบได้ราว 20% เกิดจากสปอร์ของเชื้อเข้าทางแผลเปิด จึงพบว่าในช่วงหลังนี้พบมากขึ้นจากการใช้ยาเสพติด(ฉีดเข้าทางเส้นเลือด) เพราะสปอร์ของเชื้อพบบ่อยในเฮโรอีนและโคเคน

โรคโบทูลิซึม นี้ไม่ติดต่อกัน ผู้ป่วยจะได้รับเชื้อโรคจากอาหาร หรือจากบาดแผล จึงจะทำให้เกิดโรคได้

การรักษาโรคโบทูลิซึม

โรคโบทูลิซึมที่ติดจากอาหาร หรือบาดแผล หลังจากวินิจฉัยได้ แพทย์จะฉีดยาต้านพิษให้โดยเร็ว ในทารกจะรักษาโดยใช้ immune globulin เพื่อป้องกันสารพิษเข้าสู่กระแสเลือด

หากอาการหนัก อาจต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ โดยการฟื้นตัวอาจใช้เวลาเป็นเดือนหรือสัปดาห์ อาจต้องมีการรักษาระยะยาว และกายภาพบำบัด ปัจจุบันมีวัคซีนสำหรับโรคนี้ แต่ยังไม่ได้ใช้ทั่วไป เพราะยังมีปัญหาเรื่องประสิทธิภาพและผลข้างเคียง

ภาวะแทรกซ้อนของโรคโบทูลิซึม

• ภาวะแทรกซ้อนทางเดินหายใจ : อันตรายที่สำคัญที่สุดอย่างหนึ่งของโรคโบทูลิซึม คืออาจทำให้กล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับการหายใจเป็นอัมพาต ซึ่งอาจส่งผลให้ระบบหายใจล้มเหลว โดยที่บุคคลนั้นไม่สามารถหายใจได้ด้วยตนเอง อาจจำเป็นต้องมีการช่วยหายใจด้วยกลไกและการช่วยหายใจเพื่อให้แน่ใจว่ามีการหายใจเพียงพอ
• ความยากลำบากในการกลืนและการพูด : โรคโบทูลิซึมทอกซินอาจส่งผลต่อกล้ามเนื้อที่รับผิดชอบในการกลืนและการพูด ทำให้เกิดความยากลำบากในการรับประทานอาหาร ดื่ม และพูด ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดการสำลักและสำลัก โดยที่อาหารหรือของเหลวเข้าไปในทางเดินหายใจและปอดแทนที่จะเป็นกระเพาะอาหาร
• จุดอ่อนและอัมพาต : สารพิษอาจทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรงและเป็นอัมพาตที่อาจแพร่กระจายไปทั่วร่างกาย ซึ่งอาจนำไปสู่ความยากลำบากในการขยับแขนขา การประสานงานบกพร่อง และแม้กระทั่งอัมพาตโดยสมบูรณ์
• ปัญหาการมองเห็น : บุคคลบางคนที่เป็นโรคโบทูลิซึมอาจมีอาการมองเห็นไม่ชัดหรือภาพซ้อน ความไวต่อแสง และการรบกวนการมองเห็นอื่น ๆ เนื่องจากกล้ามเนื้อที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของดวงตาเป็นอัมพาต
• ความผิดปกติของระบบประสาทอัตโนมัติ : โรคโบทูลิซึมยังสามารถส่งผลต่อระบบประสาทอัตโนมัติ ซึ่งควบคุมการทำงานโดยไม่สมัครใจ เช่น อัตราการเต้นของหัวใจ ความดันโลหิต และการย่อยอาหาร ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดอาการต่างๆ เช่น อัตราการเต้นของหัวใจผิดปกติ ความดันโลหิตต่ำ และปัญหาระบบทางเดินอาหาร
• การติดเชื้อทุติยภูมิ : บุคคลที่เป็นโรคโบทูลิซึมอาจมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นในการติดเชื้อทุติยภูมิ เช่น โรคปอดบวม การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ หรือการติดเชื้อที่ผิวหนัง เนื่องจากการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันบกพร่องและเป็นอัมพาต
• ผลกระทบระยะยาว : ในบางกรณี บุคคลที่รอดชีวิตจากโรคโบทูลิซึมอาจมีอาการที่คงอยู่และมีภาวะแทรกซ้อนในระยะยาว เช่น กล้ามเนื้ออ่อนแรง เหนื่อยล้า และเคลื่อนไหวลำบาก
• ผลกระทบทางจิตวิทยา : การสูญเสียทางร่างกายและอารมณ์จากโรคโบทูลิซึม รวมถึงความจำเป็นในการเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลและการฟื้นฟูสมรรถภาพเป็นเวลานาน ยังสามารถนำไปสู่ผลกระทบทางจิต เช่น ความวิตกกังวลและภาวะซึมเศร้า

นี่คือแหล่งที่มาในบทความของเรา

• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/botulism/symptoms-causes/syc-20370262

• https://www.cdc.gov/botulism/index.html

• https://www.nhs.uk/conditions/botulism/

เนื้อหาและรีวิวมาจากผู้เชี่ยวชาญ โดย Bupa team