เหน็บชา (Beriberi) : อาการ สาเหตุ การรักษา

21.11.2567

เหน็บชา (Beriberi) คือ โรคที่เกิดจากการขาดวิตามินบี 1 หรือไธอามีน สามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภทคือ เหน็บชาเปียกและเหน็บชาแห้ง โรคเหน็บชาเปียกจะส่งผลต่อหัวใจและระบบไหลเวียนโลหิต หากรุนแรงอาจทำให้เกิดภาวะหัวใจล้มเหลว โรคเหน็บชาแห้งจะทำลายเส้นประสาท และส่งผลกระทบต่อความแข็งแรงของกล้ามเนื้อลดลง และอาจเป็นอัมพาตในที่สุด เหน็บชาหากไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้องสามารถส่งผลถึงชีวิต หากคุณบริโภคอาหารที่อุดมไปด้วยไธอามีนจะลดโอกาสการเป็นเหน็บชา ส่วนมากเหน็บชาจะพบในผู้ที่ดื่มแอลกอฮอล์ โรคเหน็บชาจากสาเหตุอื่น ๆ พบได้น้อย อย่างไรก็ตามโรคนี้สามารถพบได้ในผู้หญิงระหว่างการตั้งครรภ์ (hyperemesis gravidarum) ผู้ป่วย HIV และผู้ที่ศัลยกรรมลดความอ้วน

อาการของเหน็บชา

อาการของเหน็บชาขึ้นอยู่กับประเภท เหน็บชาเปียกจะแสดงอาการดังต่อไปนี้

หายใจถี่ระหว่างการออกกำลังกาย
หายใจไม่ออกตอนตื่นนอน
หัวใจเต้นเร็ว
ขาช่วงล่างบวม

เหน็บชาแห้งจะแสดงอาการดังต่อไปนี้

กล้ามเนื้ออ่อนแรง โดยเฉพาะที่ขาส่วนล่าง
รู้สึกเสียวซ่า และไม่มีความรู้สึกที่เท้าและมือ
เจ็บปวด
อารมณ์แปรปรวน
พูดยากลำบาก
อาเจียน
ควบคุมการเคลื่อนของดวงตาไม่ได้
อัมพาต

อาการเหน็บชาจาก Wernicke encephalopathy และ Korsakoff syndrome เป็นอาการที่มาจากความเสียหายของสมองที่เกิดจากการขาดไธอามีน Wernicke encephalopathy ทำลายบริเวณของสมองธาลามัสและไฮโปธาลามัส จะทำให้เกิดอาการต่อไปนี้

ความสับสน
ความจำเสื่อม
กล้ามเนื้อทำงานไม่สัมพันธ์กัน
มีปัญหาในการควบคุมการเคลื่อนไหวของดวงตา

Korsakoff syndrome ทำลายในส่วนสมองที่ทำหน้าที่เกี่ยวข้องกับความทรงจำ ทำให้เกิดอาการดังต่อไปนี้

สูญเสียความทรงจำ
ไม่สามารถสร้างความทรงจำใหม่ได้
เห็นภาพหลอน

สาเหตุของเหน็บชา

สาเหตุหลักของโรคเหน็บชาคือ การได้รับไธอามีนไม่เพียงพอ โรคนี้แทบจะไม่พบเลยในพื้นที่อุดมไปด้วยอาหารที่มีวิตามินแก้เหน็บชา เช่น ซีเรียลอาหารเช้า และขนมปังบางชนิด โรคเหน็บชาพบได้บ่อยในท้องถิ่นที่บริโภคข้าวขาว เนื่องจากข้าวขาวมีปริมาณไธอามีนเพียง 10% เมื่อเทียบกับข้าวกล้อง

ใครบ้างมีความเสี่ยงเป็นเหน็บชา

สาเหตุหลักๆ ของเหน็บชา คือ การขาดไธอามีน แต่ก็ยังมีสาเหตุอื่นๆ ที่ทำให้เป็นเหน็บชาได้เช่นกัน

การดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป ทำให้ร่างกายดูดซึมและเก็บไธอามีนได้ยาก
โรคเหน็บชาที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม
ต่อมไทรอยด์ทำงานมากเกินไป
คลื่นไส้ และอาเจียนมากระหว่างการตั้งครรภ์
การศัลยกรรมความอ้วน
HIV
ท้องเสียเป็นเวลานานหรือใช้ยาขับปัสสาวะ
เป็นผู้ที่อยู่ระหว่างการฟอกไต

สตรีที่อยู่ระหว่างให้นมบุตร จำเป็นต้องได้รับไธอามีนในปริมาณที่เพียงพอทุกๆวัน

การวินิจฉัยโรคเหน็บชา

การตรวจสอบว่าเป็นโรคเหน็บชาหรือไม่ จำเป็นต้องได้รับการตรวจสอบดังต่อไปนี้ การตรวจเลือด และปัสสาวะ เพื่อวัดระดับไธอามีนในร่างกาย หากร่างกายมีปัญหาในการดูดซึมไธอามีน จะพบไธอามีนในเลือดต่ำ และไธอามีนความเข้มข้นสูงในปัสสาวะ แพทย์จะทำการตรวจระบบประสาท เพื่อตรวจสอบการใช้กล้ามเนื้อในการเดินที่ลำบาก เปลือกตาหย่อนยาน และอ่อนแอ เมื่อเวลาผ่านไปผู้ป่วยเหน็บชา จะมีปัญหาสูญเสียความจำ และเห็นภาพหลอน การเต้นของหัวใจอย่างรวดเร็ว การบวมที่ขาส่วนล่าง และการหายใจลำบาก นั้นเป็นอาการของโรคเหน็บชา

การรักษาเหน็บชา

โรคเหน็บชารักษาได้ง่าย เพียงการบริโภคอาหารเสริมไธอามีนเพิ่มให้เพียงพอ ในกรณีที่รุนแรงแพทย์จะทำการรักษาโดยให้ไธอามีนผ่านหลอดเลือดดำ แพทย์จะติดตามผลการรักษาของผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด เพื่อติดตามว่าร่างกายดูดซึมไธอามีนได้ดีเพียงใด

การป้องกันอาการเหน็บชา

การป้องกันเหน็บชาทำได้โดยรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ให้ครบถ้วน 5 หมู่ และเน้นอาหารที่อุดมไปด้วยไธอามีน ได้แก่อาหารเหล่านี้

พืชตระกูลถั่ว
ธัญพืช
เนื้อ
ปลา
นม
ผักบางชนิดเ ช่น หน่อไม้ฝรั่ง สควอช กะหล่ำปลี ผักโขมและบีทรูท
ซีเรียลที่อุดมด้วยวิตามินบี

ควรรับประทานอาหารที่อุดมไปด้วยไธอามีน และกรณีที่ดูแลเด็กเล็กนมที่เด็กดื่มควรมีปริมาณไธอามีนอย่างเพียงพอ อย่าลืม ควรซื้อนมผงสำหรับทารกจากแหล่งที่เชื่อถือได้เสมอ การดื่มแอลกอฮอล์น้อยลงช่วยลดความเสี่ยงในการเป็นโรคเหน็บชา ใครก็ตามที่ดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป ควรได้รับการตรวจหาการขาดวิตามิน B-1

ใครบ้างที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคเหน็บชา

หากเรารับประทานอาหารอย่างสมดุลก็ไม่มีอะไรต้องกังวล อย่างไรก็ตาม ปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ อาจเข้ามามีส่วนทำให้คนเป็นโรคเหน็บชาได้ มีดังนี้

การใช้แอลกอฮอล์ในทางที่ผิดทำให้ร่างกายดูดซึมและเก็บไทอามีนได้ยาก
โรคเหน็บชาทางพันธุกรรมเป็นภาวะที่หาได้ยากซึ่งทำให้ร่างกายดูดซึมไทอามีนได้ยาก
คลื่นไส้และอาเจียนอย่างรุนแรงในระหว่างตั้งครรภ์
การผ่าตัดลดความอ้วน
เอดส์
ภาวะทุพโภชนาการ
การล้างไต
ท้องเสียถาวรหรือใช้ยาขับปัสสาวะ
ผู้ป่วยเบาหวาน
ทารกที่กินนมแม่ซึ่งแม่ขาดวิตามินบี 1
อาหารคาร์โบไฮเดรตสูง
ผู้ที่มีส่วนร่วมในกิจกรรมทางกายอย่างเข้มข้นและในปริมาณมาก
ปัญหาการย่อยอาหารและระดับความเครียดสูง

ภาพรวมโรคเหน็บชา

หากมีอาการเหน็บชาและได้รับการรักษาทันเวลา เส้นประสาทและหัวใจที่ถูกทำลายจากโรคเหน็บชาสามารถฟื้นฟูกลับมาได้ เมื่อรักษาในระยะแรกของโรค หากโรคเหน็บชาพัฒนาไปเป็น Wernicke-Korsakoff เป็นสิ่งที่น่ากังวลใจ เพราะความเสียหายของสมองนั้นจะเกิดอย่างถาวรไม่สามารถฟื้นฟูได้ การรับประทานอาหารที่สมดุล และมีประโยชน์เป็นสิ่งสำคัญสำหรับสุขภาพ โปรดเข้าพบแพทย์หามีอากาธขาดไทอามีน หรือต้องการได้รับคำแนะนำด้านโภชนาการ

นี่คือแหล่งที่มาของบทความของเรา